Nierejestrowana działalność gospodarcza

1 marca 2018 r. zaczęła obowiązywać tzw. Konstytucja Biznesu. Nowe zasady dotyczące działalności nierejestrowej umożliwiły małym firmom funkcjonowanie bez formalnej rejestracji i zwolnienie z obowiązku opłacania składek ZUS. Sprawdź szczegóły dotyczące Konstytucji Biznesu.

Ustawa Prawo Przedsiębiorców, składnik Konstytucji Biznesu, precyzuje w artykule 5 aspekty związane z nierejestrowaną działalnością gospodarczą. W odniesieniu do jej postanowień, działalność nierejestrowaną prowadzi osoba fizyczna, której dochód z tej działalności w żadnym miesiącu nie przekracza 75% minimalnego wynagrodzenia określonego w ustawie z 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę. Ponadto, osoba ta (chcąca prowadzić NDG) nie może być aktywna gospodarczo w ciągu ostatnich 60 miesięcy.

Warto zauważyć, że działalność nierejestrowana nie obejmuje działań realizowanych w ramach umowy spółki cywilnej. Dodatkowo, nie jest ona stosowana w przypadku działań wymagających licencji, zezwoleń czy koncesji. Jeśli podczas prowadzenia działalności nierejestrowanej podejmie się decyzję o zarejestrowaniu jej w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (CEIDG), staje się ona oficjalnie działalnością gospodarczą od tego momentu, z datą określoną we wniosku rejestracyjnym.

Przykładowa działalność nierejestrowa

Takiej działalności podlegać mogą na przykład:

• prace rękodzielnicze (sprzedawanie prac artystycznych i rzemieślniczych),
• udzielanie korepetycji,
• drobne usługi kosmetyczne (malowanie paznokci, wykonywanie makijażu okolicznościowego),
• okazjonalna opieka nad dzieckiem,
• okazjonalne sprzątanie czyjegoś domu,
• pełnienie roli gospodyni.

Prowadzenie działalności nierejestrowanej nie wymaga odprowadzania żadnych składek ZUS, zarówno na ubezpieczenia społeczne, jak i zdrowotne, ponieważ nie podlega obowiązkowi rejestracyjnemu. Osoby zaangażowane w tego typu działalność nie są zobowiązane do rejestracji w ubezpieczeniach ani składania żadnych deklaracji ZUS.

Wyłącznie jednostki fizyczne mogą angażować się w działalność nierejestrowaną. Przepisy dotyczące zarówno prowadzenia działalności gospodarczej, jak i nierejestrowanej, nie określają szczególnych cech takiej osoby. Niemniej jednak, pewne ograniczenia mogą wynikać z określonego statusu osoby, wynikającego z konkretnych przepisów, która planuje prowadzić działalność nierejestrową. Dotyczy to zwłaszcza osób niepełnoletnich, bezrobotnych, urzędników, rolników oraz cudzoziemców.

Cudzoziemcy a działalność nierejestrowana

Nie istnieją przepisy zakazujące lub ograniczające cudzoziemcom legalnie przebywającym w Polsce wykonywania działalności nierejestrowanej, pod warunkiem spełnienia ogólnych kryteriów obowiązujących dla tej działalności, identycznych jak dla obywateli polskich.

Cudzoziemiec prowadzący niezarejestrowaną działalność musi jednak pamiętać o konieczności zarejestrowania firmy w ciągu 7 dni od przekroczenia miesięcznego limitu przychodu. Oznacza to, że w tym momencie musi posiadać ważny tytuł pobytowy lub status, uprawniający go do zakładania firmy w Polsce. Osoby spoza kraju, które nie posiadają odpowiedniego tytułu pobytowego lub statusu w chwili przekroczenia miesięcznego limitu, nie będą mogły zgodnie z przepisami założyć firmy. Takie osoby muszą szczególnie uważnie monitorować i rejestrować swoje dochody, aby nie przekroczyć ustalonego limitu

Osoby niepełnoletnie są uprawnione do prowadzenia działalności nierejestrowanej, ponieważ taka forma aktywności zasadniczo nie wymaga posiadania pełnej zdolności do czynności prawnych. Jednakże, wykonując taką działalność, niepełnoletni musi być świadomy ograniczeń wynikających z własnego wieku. Osoby w wieku od 13. do 18. roku życia posiadają ograniczoną zdolność do dokonywania czynności prawnych.

To oznacza, że niepełnoletni nie jest w stanie samodzielnie zawierać umów na dostawę towarów czy sprzedaż produktów w swoim imieniu, co wpływa na powstawanie, zmianę lub ustanie stosunków prawnych. W celu zaciągnięcia zobowiązań i dysponowania swoimi prawami, będzie potrzebował zgody przedstawiciela ustawowego, zazwyczaj rodzica lub kuratora. Osoba niepełnoletnia może korzystać z dochodów uzyskanych z działalności nierejestrowanej bez zgody przedstawiciela ustawowego, jednak sąd opiekuńczy może postanowić inaczej z ważnych powodów.

W deklaracji rocznej, dotyczącej dochodów z prowadzenia działalności nierejestrowanej (PIT-36), możesz uwzględnić wydatki związane z tą działalnością, co pozwoli obniżyć podlegający opodatkowaniu dochód. Przykładowe koszty obejmują zakupy surowców do produkcji lub nabywane towary handlowe, a także wydatki na zużytą energię.

Konieczne jest dostarczenie dokumentacji potwierdzającej te koszty, dlatego zalecane jest przechowywanie wszystkich paragonów. Najlepiej, jeśli dokumenty te zawierają informacje takie jak imię, nazwisko czy miejsce zamieszkania. Koszty uzyskania przychodów rozpoznawane są w formie kasowej, co oznacza, że są uwzględniane w momencie faktycznej poniesienia wydatku.

Rejestracja firmy jest konieczna, nawet w przypadku planowania niewielkich przychodów, jeśli planowana działalność spełnia jedno z poniższych kryteriów:

• wymaga zezwolenia, koncesji lub wpisu do rejestru dla działalności regulowanej,
• została uznana za działalność gospodarczą zgodnie z definicją zawartą w ustawie Prawo przedsiębiorców.

W tych sytuacjach prowadzenie działalności bez rejestracji jest niedozwolone.

Przykłady działań, które wymagają zezwolenia, koncesji lub wpisu do rejestru działalności regulowanej, obejmują:

• ochrona osób lub mienia,
• sprzedaż alkoholu,
• organizacja imprez turystycznych,
• usługi detektywistyczne,
• zbieranie odpadów.

Przykłady działań, które zostały uznane za działalność gospodarczą zgodnie z ustawą Prawo przedsiębiorców, to:

• pośrednictwo ubezpieczeniowe, w tym działania agencyjne (zgodnie z ustawą o dystrybucji ubezpieczeń),
• usługi związane z prowadzeniem ksiąg rachunkowych (zgodnie z ustawą o rachunkowości).

Chociaż nie jest wymagane rejestrowanie działalności w CEIDG, to nie zwalnia to z możliwości podlegania urzędowej kontroli. Działalność nierejestrowana może być przedmiotem kontroli zgodnie z ustawą o VAT i Ordynacją podatkową. Nawet jeśli taka działalność jest zwolniona z VAT (co zależy od rodzaju działalności), osoba prowadząca ją ma obowiązek dokładnej ewidencji sprzedaży. Ewidencja ta może być poddana kontroli, a jej poprawność pozwala udokumentować prawidłowość zwolnienia z VAT.

Dodatkowo, osoba prowadząca działalność nierejestrowaną może być kontrolowana pod kątem specyfiki prowadzenia działalności, np. w przypadku produkcji żywności może zostać poddana kontroli Sanepidu. Jeśli jesteś przedsiębiorcą prowadzącym działalność nierejestrowaną, musisz przestrzegać przepisów dotyczących praw konsumentów i RODO. W takim przypadku kontrolę mogą przeprowadzić Prezes UOKiK lub Urząd Ochrony Danych Osobowych (UODO) w trakcie toczącego się postępowania, zwłaszcza w sytuacji braku wystarczających dowodów na stwierdzenie naruszeń

Krótkie podsumowanie

Nierejestrowana działalność gospodarcza to forma prowadzenia biznesu bez oficjalnej rejestracji w instytucjach państwowych. Pomimo pewnych korzyści, takich jak mniejsza biurokracja i brak opłat rejestracyjnych, wiąże się z szeregiem wad. Brak oficjalnego statusu prawnego niesie ze sobą ryzyko braku ochrony prawnej, ograniczeń w dostępie do korzyści podatkowych oraz trudności w współpracy z niektórymi partnerami biznesowymi. Dodatkowo, nierejestrowane przedsiębiorstwo może podlegać kontroli podatkowej i inspekcji związanym z rodzajem prowadzonej działalności. Wybór tej formy działalności wymaga zrozumienia konsekwencji prawnych i finansowych oraz dokładnego rozważenia korzyści i wad