Letnie upały a obowiązki pracodawcy

Butelka wody dziennie, dostęp do klimatyzacji, a może godzinna przerwa od pracy na czas osiągnięcia przez dobową temperaturę punktu maksymalnego? W dzisiejszym artykule sprawdzamy, jakie dokładnie obowiązki nałożone zostały na pracodawców w związku z panującymi upałami. 

Okres wakacyjny coraz częściej równoznaczny jest z koniecznością znoszenia rekordowych upałów. Problem ten nasila się z każdym kolejnym rokiem, głównie z powodu efektu cieplarnianego i związanego z nim globalnego ocieplenia. O ile stęsknieni za słońcem mieszkańcy krajów Północy mogą mieć powód do uciechy, o tyle kraje położone bliżej równika zmagają się z prawdziwym piekłem na Ziemi – zwłaszcza jeśli miesiące letnie spędzają w zakładzie pracy, a nie na urlopie wypoczynkowym. 

Nie da się ukryć, iż wysoka temperatura na stanowisku pracy ma negatywny wpływ na stan psychofizyczny zatrudnionych i ich bezpieczeństwo. Liczne badania potwierdziły, że podczas upałów wydajność pracownicza spada o blisko 20%. Każdy pracodawca, któremu zależy na podtrzymaniu aktywnej działalności, powinien zrobić wszystko, by uczynić panujące warunki atmosferyczne możliwie najmniej uciążliwymi dla pracowników. Nie jest to zresztą jedynie możliwość, lecz prawny obowiązek pracodawcy, który odpowiada za bezpieczeństwo kadry. 

Ustawodawca przewidział formalne wytyczne prowadzenia działalności przez zakłady pracy w czasie największych upałów. Wysokie temperatury zostały w literze prawa określone mianem „warunków szczególnie uciążliwych”, w przypadku których należy przestrzegać odpowiednich wskazań względem zatrudnionych. W dzisiejszym artykule sprawdzimy, jakie dokładnie obowiązki pracodawcy muszą wypełniać w czasie upałów i jaka kara grozi na ich niedotrzymanie. 

Sprawdź, jak wyliczyć wymiar przysługującego urlopu wypoczynkowego.

Letnie obowiązki – podstawa prawna

Podstawowym dokumentem, który wytycza odpowiednie warunki zarządzania zespołem pracowniczym podczas upałów, jest Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28 maja 1996 roku w sprawie profilaktycznych posiłków i napojów. Ów akt prawny wszedł w życie z dniem 2 czerwca 1996 roku, a jego obowiązującą treść znaleźć można w Dzienniku Ustaw nr 60 na rok 1996, pod pozycją 279. W rozporządzeniu czytamy między innymi:

Kolejnym aktem prawnym, którego treść reguluje kwestię obowiązków pracowniczych, jest Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 roku, znana jako Kodeks pracy. Dokument ten wszedł w życie z pierwszym dniem stycznia 1975 roku, a od tamtego czasu był wielokrotnie nowelizowany i ujednolicany. Treść ustawy znaleźć można w Dzienniku Ustaw nr 24 na rok 1974, pod pozycją 141. Kodeksie pracy przeczytamy między innymi:

Jakie są obowiązki pracodawcy podczas upałów?

W polskim ustawodawstwie bez problemu znaleźć można konkretne wytyczne dotyczące prowadzenia działalności zakładu pracy w czasie największych upałów. Po pierwsze, w przypadku nastania tak zwanych „warunków szczególnie uciążliwych”, do których zalicza się upały, pracodawca jest zobowiązany do nieodpłatnego zapewnienia pracownikom odpowiednich posiłków i napojów, jeżeli jest to niezbędne ze względów profilaktycznych. Zapis ten, niezaprzeczalnie ogólnikowy, został uszczegółowiony w rządowym rozporządzeniu:

Przepisy pracy wskazują na się dodatkowe zastrzeżenie dotyczące pracowników młodocianych. W ich przypadku temperatura otoczenia w czasie wykonywania obowiązków pracowniczych nie może przekraczać 30 °C, a wilgotność względna powietrza – 65%.

Na koniec warto wspomnieć, iż w przypadku osób wykonujących prace brudzące na otwartej przestrzeni w wysokiej temperaturze bez dostępu do bieżącej wody, pracodawca ma obowiązek zapewnić co najmniej 90 litrów wody dziennie do celów higienicznych.

Sprawdź, ile wynosi średnia krajowa w 2019 roku.

Samodzielnie poszerzanie wytycznych kodeksu

Choć w przepisach prawa znajdziemy wiele szczegółowych wytyczny dotyczących obowiązków pracodawcy względem zatrudnionych podczas upałów, ustawodawca pozostawił sporą dozę dowolności w obszarze wprowadzania dodatkowych rozwiązań, dzięki którym zapewnione zostanie bezpieczeństwo pracowników w czasie trwania wysokich temperatur otoczenia. Kwestia ich wprowadzenia jest zależna od woli pracodawcy, niemniej warto pamietać, że rażące narażenie pracowników na przegrzanie jest karalne.

Wielu pracodawców decyduje się na to, by na czas skrajnie wysokich temperatur skrócić czas pracy – oczywiście bez obniżenia wynagrodzenia pracownikom. Równie popularnym rozwiązaniem, zwłaszcza w przypadku osób wykonujących prace na otwartej przestrzeni, jest tymczasowe przeorganizowanie czasu pracy i ustanowienie np. 2-godzinnej przerwy w okolicach południa (na wzór hiszpańskiej sjesty). 

Innym rozwiązaniem, o którym warto pomyśleć, jest zlecenie pracy zdalnej na czas trwania największych upałów. Oczywiście nie każde stanowisko nadaje się do przeniesienia. Pielęgniarki szpitalne czy przykładowo sprzedawcy w sklepie nie mogą przenieść się wraz ze swymi obowiązkami pracowniczymi w domowe zacisze. Jednak w przypadku osób pracujących na komputerze tego typu rozwiązanie może okazać się korzystne.

Na koniec warto dodać, iż wielu pracodawców decyduje się zamontować klimatyzatory, wiatraki czy wentylatory, a także chroniące przed ostrym światłem słonecznym rolety czy żaluzje. Warto jednak pamiętać, iż montaż klimatyzacji wiąże się z jej dalszą naprawą i konserwacją – cykliczne  czyszczenie i odgrzybianie, a także dostosowywanie temperatury do rzeczywistych potrzeb to podstawa. W przeciwnym razie klimatyzator może wyrządzić więcej krzywdy na pracowniczym zdrowiu niż jego brak.