Ustawa kominowa – na czym polega?

Nie każdy z nas wie, że wynagrodzenie kierownictwa państwowych przedsiębiorstw jest regulowane na mocy odrębnej podstawy prawnej. Chodzi oczywiście o ustawę kominową, jaka obowiązuje w Polsce już od 18 lat. Sprawdziliśmy najważniejsze informacje na temat tego aktu prawnego i regulacji, jakie wprowadza. 

Spis treści:
1. Ustawa kominowa – co to jest?
2. Podstawa prawna.
3. Najważniejsze założenia.
4. Maksymalne wynagrodzenie.
5. Podsumowanie.

Ustawa kominowa – co to jest?

Ustawa kominowa to potoczne określenie ustawy o wynagrodzeniu osób kierującymi niektórymi podmiotami prawnymi, jaka weszła w życie w 2000 roku. Akt ten ustanawia pułap płacowy (czyli maksymalne wynagrodzenie) biznesmenów. Zasadniczo ustawa ta dotyczy głównie kierowników, prezesów oraz członków zarządów w polskich przedsiębiorstwach. 

Mówiąc więc najprościej, jak to możliwe, ustawa kominowa jest spisem regulacji prawnych na temat maksymalnego wynagrodzenia w przedsiębiorstwach polskich. Niemniej jednak dokument ten nie dotyczy prywatnych przedsiębiorców, takich jak na przykład właściciele jednoosobowych działalności gospodarczych. Ustawa kominowa reguluje kwestię płacy przedsiębiorców państwowych i samorządowych. 

Istotą wprowadzenia ustawy kominowej w 2000 roku była chęć zmniejszenia widocznych nierówności w zarobkach osiąganych przez Polaków. Co więcej, ustawodawca chciał wprowadzić w ten sposób swoisty system zapobiegania nadużyć ze strony osób piastujących kierownicze stanowiska. I chociaż od chwili wprowadzenia ustawy kominowej minęło już 18 lat, wciąż budzi ona wiele emocji i kontrowersji. 

Podstawa prawna

Aktem prawnym, jaki reguluje kwestię maksymalnych wynagrodzeń wśród kierowników państwowych i samorządowych spółek, jest Ustawa z dnia 3. marca 2000 r. o wynagradzaniu osób kierujących niektórymi podmiotami prawnymi. Dokument ten wszedł w życie wraz z początkiem czerwca 2000 roku. Ujednoliconą treść ustawy kominowej znaleźć można w Dzienniku Ustaw nr 26 na rok 2000, pod pozycją 306.

Podstawowe warunki zastosowania ustawowych pułapów płacowych zostały uregulowane następująco:

Warto także dodać, iż przywołana przez nas ustawa bywa nowelizowana co pewien czas. Ostatnie zmiany prawne weszły w życie na mocy Obwieszczenia Marszałka Sejmu RP z dnia 14. czerwca 2018 roku. Dokument ten znajduje się w Dzienniku Ustaw na rok 2018 pod pozycją 1252. 

Najważniejsze założenia

Ustawa kominowa wprowadziła w życie maksymalny pułap płacowych dla osób sprawujących wysokie stanowiska w polskich przedsiębiorcach. Jednak co istotne, regulacje te nie dotyczą wszystkich firm zarejestrowanych na terenie Rzeczypospolitej Polskiej. 

Ustawa kominowa dotyczy wysoko postawionych pracowników:

1) przedsiębiorstw państwowych;

2) państwowych jednostek organizacyjnych posiadających osobowość prawną (o ile nie są one uczelniami wyższymi);

3) samorządowych jednostek organizacyjnych posiadających osobowość

prawną (o ile nie są jednocześnie spółkami handlowymi);

4) agencji państwowych;

5) instytutów badawczych lub podmiotów, do których stosuje się odpowiednio przepisy o instytutach badawczych;

6) fundacji, w których dotacja ze środków publicznych przekracza 25% rocznych przychodów albo w których mienie pochodzące ze środków publicznych przekracza 25% majątku fundacji na koniec roku kalendarzowego i jego wartość przekracza 10% przychodów tej fundacji;

7) państwowych jednostek budżetowych (z wyjątkiem organów administracji

publicznej i organów wymiaru sprawiedliwości);

8) samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej.

Za wysoko postawionych pracowników wyżej wskazanych przedsiębiorstw uważa się odpowiednio:

1) kierowników jednostek organizacyjnych – dyrektorów, prezesów, tymczasowych kierowników, zarządców komisarycznych i innych osób zarządzających na podstawie umów cywilnoprawnych;

2) zastępców kierowników owych jednostek organizacyjnych, takich jak na przykład zastępców dyrektorów czy wiceprezesów;

3) członków zarządów jednostek organizacyjnych;

4) głównych księgowych jednostek organizacyjnych;

5) likwidatorów jednostek organizacyjnych ;

6) członków nadzorczych jednostek organizacyjnych;

7) kierowników samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej.

Maksymalne wynagrodzenie

Znowelizowana ustawa kominowa z 2018 roku zmieniła dotychczasowy system ustalania płac maksymalnych dla kierowników państwowych oraz samorządowych spółek.  

Od czerwca bieżącego roku maksymalna wysokość płac nie może przekroczyć sześciokrotności przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw. Ową średnią wartość wylicza się na podstawie kwoty właściwej na IV kwartał roku poprzedniego. Co istotne, do podstawy przeciętnego wynagrodzenia nie są jednak wliczane nagrody z tytułu zysku.

Warto także dodać, że nie każdy wysoko postawiony pracownik może liczyć na otrzymanie sześciokrotności przeciętnego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw. W przypadku osób pracujących w państwowych jednostkach budżetowych (z wyjątkiem administracji publicznej i wymiaru sprawiedliwości) maksymalna płaca to trzykrotność podstawy. 

Syndycy, likwidatorzy i zarządcy masy upadłościowej w państwowych lub samorządowych instytucjach mogą liczyć na czterokrotność podstawy wyliczenia miesięcznego wynagrodzenia. Natomiast członkowie organów nadzorczych w państwowych/samorządowych jednostkach organizacyjnych lub w agencjach państwowych otrzymają zaledwie jednokrotność owej kwoty bazowej.

Warto także dodać, że niektóre podmioty będą mogły oferować swym pracownikom wynagrodzenie w wysokości 150% maksymalnego wynagrodzenia.  Organy te będą jednak musiały odgrywać szczególną rolę dla państwa. Listę wyróżnionych organów ogłosi natomiast Prezes Rady Ministrów w drodze specjalnego rozporządzenia. 

Co więcej, znowelizowana ustawa kominowa przewiduje także możliwość wręczenia rocznej nagrody pieniężnej dla pracowników państwowych/samorządowych jednostek organizacyjnych. Muszą oni jednak spełnić szereg ustawowo określonych kryteriów. Ponadto wysokość tejże nagrody nie może przekraczać trzykrotności przeciętnego wynagrodzenia danego pracownika za miesiące w poprzednim roku kalendarzowym.

Dodatkowo pracownicy jednostek organizacyjnych, które podlegają znowelizowanej ustawie kominowej, mogą otrzymać tzw. świadczenia dodatkowe. Mowa jest przede wszystkim o takich wpływach jak na przykład świadczenie bytowe, socjalne czy komunikacyjne, a także – ubezpieczenie majątkowe i osobowe. Maksymalna wartość tychże świadczeń nie może w ciągu jednego roku przekroczyć dwunastokrotności maksymalnego wynagrodzenia danego pracownika wyliczonego według zaleceń ustawy. 

Podsumowanie

1) Ustawa kominowa to potoczne określenie ustawy o wynagrodzeniu osób kierującymi niektórymi podmiotami prawnymi, jaka weszła w życie w 2000 roku.

2) Ustawa ta jest spisem regulacji prawnych na temat maksymalnego wynagrodzenia w pracowników zatrudnionych w państwowych i samorządowych przedsiębiorstwach.

3) Istotą wprowadzenia ustawy kominowej w 2000 roku była chęć zmniejszenia widocznych nierówności w zarobkach osiąganych przez Polaków.

4) Aktem regulującym kwestię maksymalnych wynagrodzeń wśród kierowników państwowych i samorządowych spółek jest Ustawa o wynagradzaniu osób kierujących niektórymi podmiotami prawnymi.

5) Omawiana ustawa kominowa bywała do tej pory kilkukrotnie nowelizowana. Ostatnie zmiany prawne weszły w życie na mocy Obwieszczenia Marszałka Sejmu RP z dnia 14. czerwca 2018 roku.

6) Od czerwca bieżącego roku maksymalna wysokość płac nie może przekroczyć sześciokrotności kwoty bazowej. Ową kwotę stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw na IV kwartał poprzedniego roku kalendarzowego. Obecnie podstawa ta wynosi więc 4 739,51 PLN.

7) Mimo przywołanych wyżej zapisów ustawy nie każdy wysoko postawiony pracownik może liczyć na otrzymanie sześciokrotności przeciętnego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw. W zależności od miejsca zatrudnienia i pełnionej funkcji wypłacona może im zostać także czterokrotność, trzykrotność, a nawet jednokrotność kwoty bazowej.

8) Niektóre spółki państwowe mogą wypłać swym pracownikom wynagrodzenie w wysokości 150% maksymalnej płacy. Podmioty te będą jednak musiały odgrywać szczególną rolę dla państwa.

9) Tegoroczna wersja ustawy kominowej przewiduje także możliwość wręczenia rocznej nagrody pieniężnej dla pracowników państwowych/samorządowych jednostek organizacyjnych. Niemniej jednak wysokość tejże nagrody nie może przekraczać trzykrotności przeciętnego wynagrodzenia danego pracownika za miesiące w poprzednim roku kalendarzowym.

10) Co więcej, pracownicy państwowych/samorządowych jednostek organizacyjnych mogą otrzymać tzw. świadczenia dodatkowe. Maksymalna wartość tychże świadczeń nie może w ciągu jednego roku przekroczyć dwunastokrotności maksymalnego wynagrodzenia danego pracownika wyliczonego według zaleceń ustawy. 

Źródła:

http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20000260306

http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20180001252

http://nettg.pl/news/149323/place-jak-pis-zmieni-ustawe-kominowa-o-wynagrodzeniach-prezesow/set/page/2