Ustawa o przeciwdziałaniu marnowaniu żywności

Prezydent RP Andrzej Duda popisał ustawę o przeciwdziałaniu marnowaniu żywności. Dzięki nowym przepisom sprzedawcy działający na większym obszarze będą zobowiązani do nieodpłatnego przekazywania żywności na cele społeczne za pośrednictwem organizacji pozarządowych. Za nieprzestrzeganie nakazu grozić mają restrykcyjne kary. 

Dyskursem medialnym ostatnich dni zawładnęła informacja o rychłym wejściu w życie nowej ustawy dotyczącej przeciwdziałania marnowaniu żywności. W rzeczy samej, niespełna kilka dni temu Prezydent RP Andrzej Duda podpisał ostateczny projekt ustawy, której celem jest zminimalizowanie marnowania żywności i wdrożenie infrastruktury umożliwiającej legalne przekazywanie pozostałych produktów spożywczych na cele społeczne lub charytatywne.

Prace nad uchwaleniem przepisów o żywnościowym „zero waste” swój początek miały już w 2016 roku. Wtedy to właśnie przedstawiciel wnioskodawcy (Senatu Rzeczpospolitej Polskiej), Mieczysław Augustyn reprezentujący Platformę Obywatelską, wniósł pierwszy projekt ustawy. Jak czytamy na stronie internetowej senatu:

W dzisiejszym artykule sprawdzimy, co dokładnie wprowadza nowa ustawa, jakie obowiązki nałożone zostały na sprzedawców i jakie kary przewidział ustawodawca dla podmiotów, które nie wdrożą w życie przygotowanych wytycznych. 

Nowa ustawa – proces legislacyjny 

Z dniem 20 marca ubiegłego roku do Sejmu RP wpłynął senacki projekt ustawy o przeciwdziałaniu marnowaniu żywności. Prace polskich posłanek i posłów trwały przeszło piętnaście miesięcy. W tym czasie wpłynęło jedno stanowisko rządu i wprowadzono poprawki na skutek prac Komisji Gospodarki i Rozwoju. Po trzecim czytaniu projektu ustawy w Sejmie RP odbyło się ostateczne głosowanie. Aż 427 posłów i posłanek oddało głos „za”. Nikt nie wstrzymał się od głosu i tylko jedna osoba była przeciwna wprowadzeniu ustawy w uzgodnionym kształcie.

W dniu 23 lipca bieżącego roku zatwierdzony przez sejm projekt ustawy skierowany został do Marszałka Senatu oraz Prezydenta RP. Senat nie wniósł poprawek do – nota bene własnego – projektu ustawy. Z kolei prezydent Andrzej Duda otrzymał dokument w dniu 5 sierpnia 2019 roku. Po wykorzystaniu 14 dni możliwych na podpisanie ustawy bez cofania projektu do Trybunału Konstytucyjnego, Prezydent RP ostatecznie zatwierdził ustawę, czyniąc finalny krok trwającego blisko dwa lata procesu legislacyjnego. 

Warto dodać, iż sama koncepcja wprowadzenia w życie przepisów o ograniczeniu marnowania żywności zrodziła się już w lipcu 2016 roku. Wtedy to właśnie przedstawiciel wnioskodawcy, senator Mieczysław Augustyn (Platforma Obywatelska), wniósł oficjalny projekt ustawy. Senat podjął uchwałę o przekazaniu projektu do sejmu dopiero po dwóch latach, dokładnie 15 marca 2018 roku, podczas LVIII Posiedzenia Senatu RP. W międzyczasie zmienił się przedstawiciel wnioskodawcy. Nowym reprezentantem został Antoni Szymański (Prawo i Sprawiedliwość). 

Sprawdź minimalną emeryturę na rok 2020.

Co zmieni ustawa?

Na mocy nowej ustawy każdy większy sprzedawca żywności zobowiązany zostanie do zawarcia specjalnej umowy (w formie pisemnej lub elektronicznej) z organizacją pozarządową. Kontrakt ten ma dotyczyć nieodpłatnego przekazywania żywności spełniającej wymogi prawa żywnościowego lecz nieprzeznaczonej do sprzedaży – w szczególności ze względu na wady wyglądu albo jej opakowania, a także z powodu zbliżającego się upływu terminu przydatności do spożycia. 

Przekazywanie żywności miedzy sprzedawcami a organizacjami pozarządowymi nie może dotyczyć napojów alkoholowych o zawartości alkoholu powyżej 1,2%, a także napojów alkoholowych będących mieszaniną piwa i napojów bezalkoholowych, w których zawartość alkoholu przekracza 0,5%. Mówiąc prościej, umowa zawarta między sklepem a organizacją ma mieć charakter społeczny; pożywienie będzie przekazywane w formie pomocy społecznej lub działalności charytatywnej, dlatego też nie powinno ono zakładać datku w postaci alkoholu.

Warto w tym miejscu doprecyzować, iż za sprzedawcę żywności uważa się każdy podmiot prowadzący przedsiębiorstwo w zakresie sprzedaży żywności w jednostce handlu detalicznego lub hurtowego o powierzchni sprzedaży powyżej 250 m2. Ważne, by w danym przedsiębiorstwie przychody ze sprzedaży żywności stanowiły co najmniej 50% przychodów ze sprzedaży ogółem. Co więcej, w ciągu pierwszych dwóch lat od wejścia w życie ustawy obowiązek zawarcia umowy z organizacją dotyczył będzie jedynie sklepów o powierzchni conajmniej 400 metrów kw.

Nowe obowiązki sprzedawców żywności

Każdy większy sprzedawca żywności, a więc podmiot zajmujący się handlem żywnością na powierzchni terytorialnej nie mniejszej niż 250 km kw., zobowiązany będzie przede wszystkim do nawiązania specjalnej umowy z organizacją pozarządową. Na mocy tegoż kontraktu wszelka żywność, która nie jest przeznaczona na sprzedaż, choć spełnia wymogi prawa żywnościowego, ma być przekazywana na cele społeczne i charytatywne. Jednak zawarcie umowy z wybraną organizacją nie kończy listy obowiązków nałożonych na sprzedawców wraz z nową ustawą.

W wyniku uchwalonych przepisów każdy sprzedawca żywności będzie zobowiązany do prowadzenia w jednostce handlu kampanii edukacyjno-informacyjnych w zakresie racjonalnego gospodarowania żywnością oraz przeciwdziałania marnowaniu żywności. Tego typu kampanie mają  odbywać się przynajmniej raz w roku, a czas trwania każdej z nich nie powinien być krótszy niż dwa tygodnie (ciągiem). W kwestii finansowania warto dodać, iż kampanie powinny być sponsorowane w conajmniej 80% przez samych sprzedawców. 

Pozostałe 20% kosztów realizacji kampanii informacyjno-edukacyjnej można sfinansować ze środków przeznaczonych na tak zwaną opłatę za marnowanie żywności. Każdy sprzedawca żywności będzie musiał regularnie, raz do roku, uiszczać tego typu opłatę na rachunek bankowy współpracującej z nim organizacji pozarządowej, za każdy kilogram wyrzuconej żywności. W ten sposób rząd chce zmobilizować sprzedawców do najlepszego obchodzenia się z żywnością celem maksymalizacji sprzedaży i minimalizacji odsetku żywności marnowanej. 

Co grozi za nieprzestrzeganie nowych przepisów?

Ustawodawca przewidział restrykcyjne kary dla wszystkich podmiotów, które mimo prawnego zobowiązania nie dostosują się do nowych przepisów dotyczących przeciwdziałaniu marnowaniu żywności. W ustawie, którą kilka dni temu zatwierdził Prezydent RP Andrzej Duda, czytamy:

Ustawodawca określił także wymiar kary dotyczącej sprzedawców żywności, którzy zaniedbali obowiązek uiszczenia na rzecz współpracującej organizacji pozarządowej opłaty za marnowanie żywności:

Źródła:
https://www.sejm.gov.pl/Sejm8.nsf/PrzebiegProc.xsp?nr=2431
https://www.senat.gov.pl/prace/senat/proces-legislacyjny-w-senacie/inicjatywy-ustawodawcze/inicjatywa,25.html
http://orka.sejm.gov.pl/opinie8.nsf/nazwa/2431_u/$file/2431_u.pdf