Ustawodawca wskazuje komornikowi 2 drogi postępowania:
1) Złożyć rzecz do depozytu sądowego: dotyczy obcych walut, papierów wartościowych na okaziciela, przedmiotów ze złota i platyny, klejnotów oraz dokumentów.
2) Oddać rzecz pod dozór dłużnikowi lub innej osobie.
Aby uniknąć językowych nieporozumień dodajmy od razu, iż ustawodawca posługuje się dwoma sformułowaniami: dozorca oraz dłużnik, któremu oddano rzecz pod dozór. Wynika z tego że nie powinno się dłużnika nazywać dozorcą i taką regułę przyjęliśmy w niniejszym artykule.
Dozorca
Co do zasady rzeczy zajęte pozostają we władaniu osoby, u której dokonano zajęcia, czyli w praktyce we władaniu dłużnika lub osoby trzeciej powiązanej z dłużnikiem umową (najmu, użyczenia). Ustanowienie dozorcy może nastąpić tylko ze względu na ważne przyczyny. Ocena występowania ważnych przyczyn należy do komornika.
Wydaje się, że ważną przyczyną może być brak zgody dłużnika na przechowanie rzeczy, niewłaściwe warunki panujące w mieszkaniu dłużnika mogące uszkodzić ruchomość, stawianie oporu przez dłużnika przy zajęciu ruchomości.
Dozorcą może zostać każdy: wierzyciel, sąsiad dłużnika, osoby bliskie, również komornik. Potencjalny dozorca nie musi przyjąć oferty – sprawowanie tej funkcji, oprócz otrzymania wynagrodzenia i zwrotu wydatków za dozór, niesie za sobą szereg obowiązków:
- przechowywanie rzeczy z taką starannością, aby nie straciły na wartości
- zwrot rzeczy na wezwanie komornika, sądu, wierzyciela wraz z dłużnikiem
- informowanie komornika o zamierzonej zmianie miejsca przechowywania rzeczy
- zdanie rachunku z dochodów, jeżeli dozorowana ruchomość przynosi dochody
Jeżeli dozorca przechowuje rzecz z należytą starannością nie odpowiada za zaginięcie, uszkodzenie lub zniszczenie rzeczy. Brak należytej staranności w sprawowaniu dozoru skutkuje odpowiedzialnością cywilnoprawną, o której rozstrzygnie sąd cywilny a nie komornik.
Wynagrodzenie dozorcy ustala komornik na wniosek dozorcy. Dłużnik, wierzyciel lub dozorca, kwestionujący wyliczenia komornika, mogą wnieść skargę na czynności komornika, którą rozpatrzy właściwy sąd rejonowy.
Komornik może zmienić dozorcę z ważnych przyczyn lecz zanim to uczyni powinien wysłuchać stron, chyba że konieczna jest natychmiastowa zmiana. Dozorca kończy swą powinność z chwilą gdy nabywca ruchomości zwróci się do niego z żądaniem wydania rzeczy.
Dozór dłużnika
Dłużnik, podobnie jak dozorca, obowiązany jest przechowywać rzecz z taką starannością, aby nie straciła na wartości. Powinien zwrócić rzecz na wezwanie komornika, zgodnie z orzeczeniem sądu lub wierzycielowi jeżeli sam wyraża na to zgodę.
Jeżeli dozór nad ruchomością sprawuje dłużnik lub zamieszkujący z nim członek rodziny, mają prawo zwykłego używania rzeczy (w tym pobierania pożytków i dochodów dla siebie) w taki sposób, aby nie straciła na wartości, np. dłużnik może dojeżdżać zajętym autem do pracy bądź używać zajętego laptopa do pracy. Powyższe uprawnienie przysługuje również osobie trzeciej, która sprawuje dozór nad rzeczą należąca do dłużnika, np. kolega może używać pożyczony aparat fotograficzny również po zajęciu go przez komornika.
Dłużnik, bądź osoba trzecia władająca ruchomością, nie otrzyma wynagrodzenia oraz zwrotu kosztów za sprawowanie nadzoru nad rzeczą. Zakończenie dozoru następuje z chwilą, gdy nabywca ruchomości zwróci się z żądaniem wydania rzeczy.
