Co to jest lichwa?

Lichwa to czynność polegająca na udzielaniu nieetycznych pożyczek, opartych na wygórowanej marży i kosztownych opłatach dodatkowych. Usługa lichwiarska polega na nieuczciwym i niemoralnym czerpaniu korzyści z trudnej sytuacji materialnej oraz osobistej Dłużnika. Jedną z takich sytuacji może być konieczność jak najszybszego uzyskania środków finansowych na kosztowne leczenie, ratowanie zadłużonego przedsiębiorstwa czy naprawę pożyczonego do teścia auta. Takie podbramkowe sytuacje nazywamy przymusowym położeniem Pokrzywdzonego. Nie ma znaczenia, czy jest ono trwałe, czy też chwilowe – każdy akt finansowego wykorzystania takiego położenia jest lichwą.

Co istotne, lichwiarstwo jest potępiane nie tylko przez etyków, lecz także przez wszystkie dominujące na świecie religie: zarówno chrześcijaństwo i judaizm, jak i islam czy buddyzm. Choć sposób pojmowana i definiowania lichwy różni się we wszystkich tych wiarach, wspólnym ich mianownikiem jest odbieranie lichwy jako zjawiska niemoralnego i godnego potępienia.

Polska „lichwa” to odpowiednik łacińskiego słowa “usuram”, które w dosłownym tłumaczeniu oznacza po prostu odsetki. Choć dla nas, ludzi współczesnych, oprocentowanie czy marża kredytu są oczywiste, dawniej, gdy nie były one regulowane żadnym prawomocnym postanowieniem, kojarzyły się z naciągactwem i żerowaniem na nieszczęściu Potrzebującego.

Już od dawnych wieków prehistorycznych ludzkość stosowała system pożyczek i wymian ’dobro za dobro’. Za pomoc taką brano jednak rekompensatę – czemu po wielokroć towarzyszyły inne nadużycia ze strony pożyczkodawcy. Niekontrolowany przez sądy wierzyciel mógł samowolnie zmieniać warunki pożyczki, absurdalnie podnosić ową „usuram” – czyli odsetki, lub po prostu odbierać życie spóźniającemu się ze spłatą zadłużenia Klientowi.

Dopiero z czasem co mądrzejsi władcy zaczęli martwić się o skutki nieuczciwych pożyczek. Zaczęli oni tworzyć pierwsze prawo kredytowe i dekretowali wysokość odsetek taką, na jaką społeczność się godziła. Dzięki pracy historyków dziś już wiemy, że pierwsze takie regulacje prawa kredytowego zaczęto wprowadzać dopiero w 2 tysiącleciu p.n.e. Ślady tego odnaleźć można w egipskim Kodeksie Hammurabiego, a także późniejszym, rzymskim Kodeksie Justyniana. Jednak zanim wprowadzono pierwsze przepisy dotyczące maksymalnych odsetek, słowo „lichwa” zdążyło nabrać negatywnych konotacji. Przywoływało na myśl wybujałe wysokości odsetek i jawne wykorzystywanie potrzebujących. Takie rozumienie terminu „lichwa” funkcjonuje po dziś dzień.

Lichwiarzem nazywamy osobę lub firmę, która proponuje wygórowane oprocentowanie pożyczki w zamian za szybkie i bezproblemowe jej przyznanie Potrzebującemu. Z takimi warunkami umowy spotkać się można było jeszcze do niedawna w ramach oferowanych przez niektóre firmy ‘pożyczek w stylu argentyńskim’. Oprocentowanie takiej usługi wielokrotnie sięgało 350% rocznie!

Na szczęście w roku 2004 polski sejm uznał system argentyński za nielegalny. Po ostatnich regulacjach prawnych w 2016 roku firm, które mogą liczyć na status lichwiarza jest coraz mniej. Czujny kredytobiorca przeglądający oferty różnych pożyczkodawców doszuka się jednak lichwiarzy wciąż działających na polskim rynku. Są to przede wszystkim parabanki znane z „chwilówek” i firmy pożyczkowe działające w Internecie.

W Polsce górna granica odsetek pożyczkowych określona jest na podstawie art. 359 § 2[1] Kodeksu cywilnego. Jego nowelizacja z roku 2016 postanawia, iż:

maksymalna wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej nie może w stosunku rocznym przekraczać dwukrotności odsetek ustawowych,

przy czym wytłumaczyć należy, iż wysokość owych odsetek ustawowych stanowi:

sumę stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego oraz dodatkowych 3,5 punktów procentowych.

Ponadto punkty 7 i 7[a] artykułu 13. Ustawy o kredycie konsumenckim z roku 2011 zobowiązuje pożyczkodawców do poinformowania Klienta o:

całkowitej kwocie do zapłaty przez konsumenta

oraz

rzeczywistej rocznej stopie oprocentowania, przedstawionej za pomocą reprezentatywnego przykładu, który obejmuje wszystkie założenia przyjęte do obliczenia tej stopy

jeszcze przed zawarciem umowy pożyczkowej.

Tak, działalność lichwiarska jest przestępstwem i podlega treści art. 304 Kodeksu karnego:

Kto, wyzyskując przymusowe położenie innej osoby fizycznej, prawnej albo jednostki organizacyjnej nie mającej osobowości prawnej, zawiera z nią umowę, nakładając na nią obowiązek świadczenia niewspółmiernego ze świadczeniem wzajemnym, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

Od ilu procent jest lichwa?

Od 2016 roku wysokość maksymalna odsetek nie może przekraczać dwukrotności odsetek ustawowych. Odsetki ustawowe to wartość stawki referencyjnej NBP powiększonej o dodatkowe 3,5 punktów procentowych.

Lichwa, czyli pojęcie nieetycznej praktyki udzielania pożyczek z wygórowanymi odsetkami i opłatami, często wykorzystywanej wobec osób znajdujących się w trudnej sytuacji finansowej. Lichwiarstwo jest potępiane przez wiele religii i kultur jako niemoralne i godne potępienia zachowanie. Historia lichwy sięga dawnych czasów, gdzie praktyki pożyczek były często niewłaściwie wykorzystywane przez pożyczkodawców. W przeszłości, pojęcie lichwy było związane z wybujałymi odsetkami i wykorzystywaniem ludzi w potrzebie. Nieuczciwi pożyczkodawcy często nadużywali braku regulacji, zmieniając warunki pożyczki lub nadmiernie podnosząc odsetki, co prowadziło do tragicznych sytuacji dla dłużników. Dopiero w późniejszych czasach, rządy zaczęły wprowadzać regulacje mające na celu kontrolowanie praktyk lichwiarskich.

W Polsce, lichwa jest uznawana za przestępstwo zgodnie z Kodeksem Karnym. Maksymalna wysokość odsetek pożyczkowych jest teraz regulowana prawem, ograniczając wygórowane stawki. Firmy oferujące pożyczki muszą teraz informować klientów o całkowitej kwocie do zapłaty oraz rzeczywistej rocznej stopie oprocentowania przed podpisaniem umowy pożyczkowej. Warto zauważyć, że lichwa ma długą historię, ale dzięki wprowadzeniu odpowiednich regulacji i kontroli, państwa starają się chronić obywateli przed nieuczciwymi praktykami finansowymi. Kluczowym celem tych działań jest zapewnienie uczciwych warunków dla wszystkich uczestników rynku finansowego.

Walka z lichwą to nie tylko kwestia regulacji prawnych, ale także edukacji i podnoszenia świadomości wśród konsumentów. Odpowiednia wiedza może pomóc ludziom unikać nieetycznych praktyk finansowych i wybierać uczciwe i przejrzyste źródła finansowania w swoim życiu codziennym