Lichwa to czynność polegająca na udzielaniu nieetycznych pożyczek, opartych na wygórowanej marży i kosztownych opłatach dodatkowych.
Usługa lichwiarska polega na nieuczciwym i niemoralnym czerpaniu korzyści z trudnej sytuacji materialnej oraz osobistej Dłużnika.
Jedną z takich sytuacji może być konieczność jak najszybszego uzyskania środków finansowych na kosztowne leczenie, ratowanie zadłużonego przedsiębiorstwa czy naprawę pożyczonego do teścia auta.
Takie podbramkowe sytuacje nazywamy przymusowym położeniem Pokrzywdzonego. Nie ma znaczenia, czy jest ono trwałe, czy też chwilowe – każdy akt finansowego wykorzystania takiego położenia jest lichwą.
Co istotne, lichwiarstwo jest potępiane nie tylko przez etyków, lecz także przez wszystkie dominujące na świecie religie: zarówno chrześcijaństwo i judaizm, jak i islam czy buddyzm.
Choć sposób pojmowana i definiowania lichwy różni się we wszystkich tych wiarach, wspólnym ich mianownikiem jest odbieranie lichwy jako zjawiska niemoralnego i godnego potępienia.
RYS HISTORYCZNY
Polska „lichwa” to odpowiednik łacińskiego słowa “usuram”, które w dosłownym tłumaczeniu oznacza po prostu odsetki.
Choć dla nas, ludzi współczesnych, oprocentowanie czy marża kredytu są oczywiste, dawniej, gdy nie były one regulowane żadnym prawomocnym postanowieniem, kojarzyły się z naciągactwem i żerowaniem na nieszczęściu Potrzebującego.
Już od dawnych wieków prehistorycznych ludzkość stosowała system pożyczek i wymian ’dobro za dobro’. Za pomoc taką brano jednak rekompensatę – czemu po wielokroć towarzyszyły inne nadużycia ze strony pożyczkodawcy.
Niekontrolowany przez sądy wierzyciel mógł samowolnie zmieniać warunki pożyczki, absurdalnie podnosić ową „usuram” – czyli odsetki, lub po prostu odbierać życie spóźniającemu się ze spłatą zadłużenia Klientowi.
Dopiero z czasem co mądrzejsi władcy zaczęli martwić się o skutki nieuczciwych pożyczek. Zaczęli oni tworzyć pierwsze prawo kredytowe i dekretowali wysokość odsetek taką, na jaką społeczność się godziła.
Dzięki pracy historyków dziś już wiemy, że pierwsze takie regulacje prawa kredytowego zaczęto wprowadzać dopiero w 2 tysiącleciu p.n.e. Ślady tego odnaleźć można w egipskim Kodeksie Hammurabiego, a także późniejszym, rzymskim Kodeksie Justyniana.
Jednak zanim wprowadzono pierwsze przepisy dotyczące maksymalnych odsetek, słowo „lichwa” zdążyło nabrać negatywnych konotacji. Przywoływało na myśl wybujałe wysokości odsetek i jawne wykorzystywanie potrzebujących.
Takie rozumienie terminu „lichwa” funkcjonuje po dziś dzień.
KTO JEST LICHWIARZEM?
Lichwiarzem nazywamy osobę lub firmę, która proponuje wygórowane oprocentowanie pożyczki w zamian za szybkie i bezproblemowe jej przyznanie Potrzebującemu.
Z takimi warunkami umowy spotkać się można było jeszcze do niedawna w ramach oferowanych przez niektóre firmy 'pożyczek w stylu argentyńskim’. Oprocentowanie takiej usługi wielokrotnie sięgało 350% rocznie!
Na szczęście w roku 2004 polski sejm uznał system argentyński za nielegalny.
Po ostatnich regulacjach prawnych w 2016 roku firm, które mogą liczyć na status lichwiarza jest coraz mniej.
Czujny kredytobiorca przeglądający oferty różnych pożyczkodawców doszuka się jednak lichwiarzy wciąż działających na polskim rynku.
Są to przede wszystkim parabanki znane z „chwilówek” i firmy pożyczkowe działające w Internecie.
LICHWA W POLSCE – PRZEPISY
W Polsce górna granica odsetek pożyczkowych określona jest na podstawie art. 359 § 2[1] Kodeksu cywilnego. Jego nowelizacja z roku 2016 postanawia, iż:
maksymalna wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej nie może w stosunku rocznym przekraczać dwukrotności odsetek ustawowych,
przy czym wytłumaczyć należy, iż wysokość owych odsetek ustawowych stanowi:
sumę stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego oraz dodatkowych 3,5 punktów procentowych.
Ponadto punkty 7 i 7[a] artykułu 13. Ustawy o kredycie konsumenckim z roku 2011 zobowiązuje pożyczkodawców do poinformowania Klienta o:
całkowitej kwocie do zapłaty przez konsumenta
oraz
rzeczywistej rocznej stopie oprocentowania, przedstawionej za pomocą reprezentatywnego przykładu, który obejmuje wszystkie założenia przyjęte do obliczenia tej stopy
jeszcze przed zawarciem umowy pożyczkowej.
CZY LICHWA JEST PRZESTĘPSTWEM?
Tak, działalność lichwiarska jest przestępstwem i podlega treści art. 304 Kodeksu karnego:
Kto, wyzyskując przymusowe położenie innej osoby fizycznej, prawnej albo jednostki organizacyjnej nie mającej osobowości prawnej, zawiera z nią umowę, nakładając na nią obowiązek świadczenia niewspółmiernego ze świadczeniem wzajemnym, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
OD ILU PROCENT JEST LICHWA?
Od 2016 roku wysokość maksymalna odsetek nie może przekraczać dwukrotności odsetek ustawowych.
Odsetki ustawowe to wartość stawki referencyjnej NBP powiększonej o dodatkowe 3,5 punktów procentowych.
Na dzień 23. kwietnia 2018 roku stawka referencyjna NBP wynosi 1,50 %.
Odsetki ustawowe wynoszą więc: 1,50% + 3,5% = 5%.
A więc maksymalna wysokość odsetek wynosi: 2 x 5% = 10%.
Każda oferta, która przedstawia oprocentowanie wyższe niż 10%, podlega nieodwołalnemu obniżeniu do owych 10% maksymalnej wartości.
Jeśli zmiany nie zostaną wprowadzone, dany pożyczkodawca podlegać będzie karze wynikającej z art. 304 Kodeksu karnego.
