Pożyczka a użyczenie

Użyczenie nie zawsze musi być bezinteresowne. Istnieje wiele sytuacji, w których użyczenie może być obarczone pewnymi korzyściami lub zobowiązaniami ze strony osoby udzielającej użyczenia. W niektórych przypadkach, zwłaszcza w sferze biznesowej, osoba udzielająca użyczenia może pobierać opłaty za korzystanie z danego dobra, usługi lub miejsca.

Użyczenie własnej rzeczy osobie trzeciej stanowi w istocie bezinteresowne pozbawienie samego siebie możliwości korzystania z tej rzeczy – wyłącznie dla wygody osoby, która bierze daną rzecz do użytku. W praktyce umowa użyczenia jest zazwyczaj motywowana chęcią niesienia pomocy osobie bliskiej i przynoszenia jej korzyści poprzez bezinteresowne użyczenie konkretnego dobra oraz zezwolenie na jego użytkowanie. Co istotne w przypadku użyczenia, to fakt jednostronnego zobowiązania umowy. Osobie udzielającej danej rzeczy nie przysługuje z reguły żadne wynagrodzenie z tytułu użyczenia – jest to jej dobrowolna, bezinteresowna i niewynagradzana pomoc. Ten właśnie aspekt istotnie odróżnia umowę użyczenia od umowy pożyczki. Warto jednak dodać, że w niektórych przypadkach, zwłaszcza w sferze biznesowej, osoba udzielająca użyczenia może pobierać opłaty za korzystanie z danego dobra, usługi lub miejsca.

Warto wiedzieć, że w przypadku umowy użyczenia zawartej na czas nieokreślony, stosunek prawny dobiega końca, gdy biorący uczynił z użyczonej mu rzeczy użytek odpowiadający umowie lub gdy minął czas, w jakim mógł tego dokonać. W przypadku pożyczki jest jednak inaczej. Jeśli spisaliśmy umowę pożyczkową na czas nieokreślony ze stroną pożyczającą, powinniśmy zwrócić pożyczone dobra w ciągu sześciu tygodni od wypowiedzenia naszej umowy przez pożyczkodawcę.

Oddając użyczoną rzecz jej właścicielowi, biorący nie ponosi odpowiedzialności za efekty zużycia przedmiotu, jakie mogą wynikać z prawidłowego i zgodnego z przeznaczeniem użytkowania danego dobra. Jeśli więc użyczymy komuś auto, nie mamy prawa domagać się zapłaty za jego naturalną eksploatację (np. za zużycie paliwa czy klocków hamulcowych), lecz jedynie za “nadprogramowe” szkody, jakie pogorszyły jego ogólny stan.

Ciężko jest sobie wyobrazić podobne zastosowanie tej zasady w przypadku “użyczania pieniędzy” i niezwracania kosztów ich naturalnej “eksploatacji”. Co równie istotne, jeśli oddajemy pewną rzecz do użytku innej osobie, mamy obowiązek naprawienia istniejących już w chwili przekazania szkód i wad danej rzeczy, o których istnieniu nie poinformowaliśmy strony biorącej. Jeśli więc użyczymy komuś mieszkanie z niedziałającym prysznicem, mamy obowiązek jak najszybszego naprawienia owej usterki na koszt własny (chyba, że uszkodzenie prysznica było widoczne “gołym okiem” w chwili przekazywania lokalu do użytkowania).

Odwołując się do ściśle określonych przepisów prawnych, można wysunąć tezę, że tak, pieniądze można użyczyć – jednak nie jest to użyczenie w potocznym rozumieniu, które każdy z nas stosuje na co dzień. Chcąc użyczyć pieniądze (w ściśle prawnym rozumieniu), możemy na przykład przekazać osobie trzeciej konkretny banknot opisany indywidualnym numerem seryjnym (np. pochodzący z serii limitowanej o wartości kolekcjonerskiej). Banknot ten przekażemy bezinteresownie (chyba, że umowa użyczenia wskazuje opłatę za użyczenie przedmiotu), nie oczekując od biorącego żadnych odsetek za użytkowanie ani jakiegokolwiek innego świadczenia z tytułu użyczenia. Jeśli umowa nie przewiduje inaczej, banknot będziemy mogli odzyskać wtedy, gdy osoba biorąca uczyni z niego wcześniej określony cel użyczenia (np. zademonstruje go rodzinie jako cenny banknot kolekcjonerski). Co więcej, jeśli osoba biorąca banknot w użyczenie odda go w zmienionej formie wynikającej z naturalnego użytkowania i eksploatacji (np. gdy świeżo wydrukowany banknot straci intensywność kolorów i nieskazitelność tekstury), nie będziemy mogli domagać się zapłaty za te zmiany (chyba, że umowa wskazuje inaczej).