Ile zarabia doktorant?

Na doktorat decydują się studencki, którzy swoja karierę najczęściej wiążą z zostaniem na uniwersytecie. Sprawdzamy, ile zarabia doktorant w poszczególnych przypadkach oraz jak przebiega jego droga do kariery naukowej.

Ile zarabia doktorant?

Formy stypendiów oraz ich wysokość określa szczegółowo Rozporządzenia Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 13 kwietnia 2016 r. w sprawie studiów doktoranckich i stypendiów doktoranckich. Opcji jest naprawdę sporo, ale większość z nich zarezerwowana jest dla nielicznych.

Co zachęca zatem absolwentów studiów drugiego stopnia do kontynuacji nauki? Dla jednych jest to ciekawość, zdobycie tytułu doktora i możliwość rozpoczęcia pracy naukowo-badawczej a dla innych szansa na całkiem niezłe zarobki dzięki rozbudowanemu systemowi stypendialnemu. Ile w takim razie można realnie zarobić na doktorancie?

Stypendium Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego

O to stypendium mogą ubiegać się studenci studiów doktoranckich począwszy od III semestru. Przy ocenie brane są pod uwagę wybitne osiągnięcia o charakterze naukowym, sportowym lub artystycznym.

Szczęśliwcy mogą otrzymać nawet 25 000 zł rocznie, czyli około 2000 zł miesięcznie. Niestety, stypendium ministra mogą w danym roku akademickim otrzymać maksymalnie 84 osoby.

Stypendium dla wybitnych młodych naukowców

To stypendium mogą otrzymać wyłącznie młodzi naukowcy, którzy są zatrudnieni na uczelni na podstawie umowy o pracę. Warunkiem otrzymania „stypendium dla wybitnych młodych naukowców” jest kontynuowanie pracy naukowej przez 36 miesięcy.

Wysokość tego stypendium jest zmienna i uzależniona od wysokości minimalnej miesięcznej stawki wynagrodzenia na stanowisku profesora zwyczajnego. W roku akademickim 2016/2017 stypendyści otrzymywali 5390 zł miesięcznie. W 2015 roku stypendium uzyskało 255 osób.

Stypendia doktoranckie – stypendium dla najlepszych studentów i projakościowe

Stypendia doktoranckie można otrzymać na okres od 8 do 10 miesięcy a jego wysokość to około 1300 zł miesięcznie. Nie jest to oszałamiająca kwota, ale może być dodatkowo powiększona o stypendium projakościowe w wysokości 800 zł miesięcznie.

Projakościówka przyznawana jest na okres 12 miesięcy. Warto jednak zaznaczyć, że o stypendia doktoranckie mogą ubiegać się wyłącznie doktoranci studiujący w trybie stacjonarnym.

Stypendium doktorskie

O stypendium doktorskie mogą wnioskować wyłącznie osoby, które rozpoczęły procedurę otwarcia przewodu doktorskiego. Stypendium doktorskie przyznawane jest na okres 18 miesięcy a jego wysokość to 2450 zł.

Stypendia socjalne

Wnioski o przyznanie stypendium socjalnego mogą złożyć wyłącznie doktoranci znajdujący się w trudnej sytuacji materialnej. Wysokość tego stypendium podlega corocznej korekcie – w roku akademickim 2016/2017 studenci studiów III stopnia mogli otrzymać 6500 zł do 8000 zł rocznie.

Stypendia za wybitne osiągnięcia naukowe Prezesa PAN

Dziesięciu studentów, którzy wykazują się ponadprzeciętnymi osiągnięciami na gruncie naukowym, otrzymuje stypendium w wysokości 25000 zł rocznie. Stypendium Prezesa PAN zarezerwowane są jednak dla doktorantów jednostek naukowych prowadzonych przez Polską Akademię Nauk.

Podsumujmy zatem wysokość stypendiów, na jakie mogą liczyć polscy doktoranci:

1. Stypendium Ministra: 25 000 zł rocznie
2. Stypendium dla wybitnych młodych naukowców: 65 000 zł rocznie
3. Stypendium doktoranckie: 13 000 zł rocznie
4. Stypendium projakościowe: 9 600 zł rocznie
5. Stypendium socjalne: 6 500 do 8 000 zł rocznie
6. Stypendia Prezesa PAN: 25 000 zł rocznie

Czym różni się rozprawa doktorska od pracy magisterskiej?

Praca magisterska ma stanowić swego rodzaju podsumowanie odbytych studiów uniwersyteckich. Jej autor ma wykazać, że potrafi zastosować zdobytą wiedzę do rozwiązania prostego problemu naukowego, na ogół sformułowanego przez promotora, podczas gdy w przypadku dysertacji doktorskiej, to doktorant musi osobiście i samodzielnie sformułować temat i problem badawczy.

Magistrant musi wykazać, że potrafi zebrać odpowiednią literaturę na dany temat i twórczo ją wykorzystać, że umie zebrać stosowny materiał empiryczny, podać go analizie i zinterpretować jej wyniki. Praca doktorska podejmuje natomiast złożone zagadnienie badawcze, jest oparta na szerokim spektrum literatury przedmiotu i rozległym badaniu empirycznym, przy czym kluczowe znaczenie ma w niej teza badawcza, której nie oczekuje się od autora pracy magisterskiej. Ponadto rozprawa doktorska musi wnosić coś nowego do nauki, podczas gdy pracy magisterskiej nie stawia się takich wymagań. 

Główne różnice

Prace te różni także poziom intelektualny autora dający się dostrzec w czasie lektury. Jest to przede wszystkim kwestia rozległości wiedzy i sposobu jej traktowania. O ile praca magisterska jest raczej na ogół odtwórcza, z pewnymi tylko elementami oryginalnego myślenia, to doktorska jest przede wszystkim twórcza i innowacyjna.

Prace te różni także objętość. Praca magisterska liczy na ogół, w naukach ekonomicznych, około stu stron, natomiast doktorska z reguły od dwustu do trzystu. Inny jest również stopień samodzielności autorów i inna rola promotora. O ile w przypadku pracy magisterskiej promotor jest raczej nauczycielem, to w przypadku rozprawy doktorskiej powinien być jedynie spolegliwym opiekunem.

Czym się różni rozprawa doktorska od pracy habilitacyjnej?

Zasadnicza różnica między rozprawą doktorską a habilitacyjną polega na trzech kwestiach. Po pierwsze, na poziomie, po drugie na tematyce, a po trzecie na samodzielności.

Rozprawa habilitacyjna jest zdecydowanie bardziej intelektualnie wyrafinowana i świadczy o znacznie większej rozległości wiedzy, jaką dysponuje habilitant w stosunku do doktoranta, a także o zupełnie innym sposobie traktowania tego, co napisali na dany temat inni autorzy. Jest to kwestia sposobu dostrzegania i ujmowania problemów badawczych oraz osobowości naukowej autora. Znajduje to odzwierciedlenie w samym temacie pracy habilitacyjnej  i podejściu do niego.

Poza tym autor rozprawy habilitacyjnej ma już na ogół ugruntowaną pozycję w środowisku naukowym i jego praca wyrasta z posiadanego dorobku naukowego. Podejmuje ona znacznie bardziej złożone problemy badawcze niż dysertacja doktorska i zmierza do o wiele bardziej skomplikowanych uogólnień. Inaczej podchodzi także do badań empirycznych. O ile praca doktorska jest raczej swego rodzaju raportem z pewnego badania, o tyle habilitacyjna stanowi z reguły syntezę wielu różnych badań. Jest to poza tym dzieło absolutnie samodzielne, pisane bez opieki promotora i to dzieło, które musi być opublikowane w formie książkowej.

Na czym polega otwarcie przewodu doktorskiego?

Otwarcie przewodu doktorskiego oznacza uruchomienie przez Radę Naukową Kolegium (Wydziału, Instytutu) mającego uprawnienia do nadawania stopnia doktora nauk procedury zmierzającej nadania danej osobie tego stopnia naukowego. 

Uruchomienie tej procedury wymaga, aby zainteresowany doktorant złożył na ręce Dziekana podanie z prośbą o otwarcie przewodu doktorskiego. W podaniu należy podać proponowany tytuł rozprawy, która ma być przedmiotem tego przewodu oraz zwrócić się z prośbą o powierzenie obowiązków promotora w tym przewodzie wybranemu przez doktoranta doktorowi habilitowanemu lub profesorowi tytularnemu.

Do podania należy załączyć zgodę potencjalnego promotora na objęcie opieki naukowej nad wnioskowaną rozprawą doktorską, jak również oświadczenie Kierownika Katedry, w której dana praca ma powstać, mówiące o tym, że koncepcja tej pracy była dyskutowana na zebraniu Katedry i uzyskała akceptację jej pracowników. W niektórych Kolegiach wymagana jest ponadto pozytywna opinia stosownej kolegialnej komisji  do spraw przewodów doktorskich. Do wniosku o otwarcie przewodu doktorskiego musi być ponadto załączony konspekt proponowanej rozprawy doktorskiej.

Wniosek o otwarcie przewodu doktorskiego?

Ten wniosek jest wnoszony przez Dziekana pod obrady Rady Naukowej Kolegium i jest przedmiotem dyskusji, w której bierze także udział wnioskujący o otwarcie przewodu doktorskiego doktorant. Zdarza się dość często, że w wyniku dyskusji na forum kolegialnej komisji do spaw przewodów doktorskich lub na forum Rady Naukowej Kolegium formułowane są wnioski modyfikujące tytuł rozprawy, bądź też jej tezę lub hipotezy i zakres badania, na podstawie którego ma być przygotowana.

Następnie Rada Naukowa Kolegium w głosowaniu tajnym podejmuje decyzję o otwarciu danego przewodu doktorskiego i powierzeniu obowiązków promotora konkretnej osobie, na ogół ze swego grona, choć możliwe są też rozprawy doktorskie przygotowywane pod opieką naukową uprawnionych osób spoza grona członków danej Rady Naukowej. Ustalony przez Radę Naukową temat rozprawy doktorskiej nie powinien w zasadzie ulegać zmianom, a jeśli z jakichś merytorycznie uzasadnionych powodów, taka konieczność się pojawi wymaga to ponownego przeprowadzenia całej procedury, tak jakby otwierano dopiero przewód doktorski.

Kiedy można otworzyć przewód doktorski?

Przewodu doktorskiego nie należy otwierać zbyt wcześnie ani też zbyt późno. W zasadzie należy to robić wtedy, gdy praca jest w połowie gotowa. Chodzi bowiem o to, aby istniała stosunkowo łatwa możliwość dokonania ewentualnych korekt koncepcji danej dysertacji sugerowanych w procesie otwierania przewodu doktorskiego, a z drugiej strony aby istniała pewność, że dana koncepcja ma szanse skutecznej realizacji.

Rady Naukowe Kolegiów lub Dziekani ustalają na ogół, w jakim procencie musi być zaawansowana rozprawa doktorska, aby istniały przesłanki uzasadniające otwarcie przewodu doktorskiego. Jest to na ogół 50%, albo nawet 60%. W przypadku istnienia takiego progu, zwracając się do Dziekana Kolegium i jego Rady Naukowej z wnioskiem o otwarcie przewodu doktorskiego doktorant powinien złożyć, potwierdzone przez proponowanego promotora, oświadczenie o stopniu zaawansowania rozprawy doktorskiej.

Niezależnie od wspomnianych progów rozsądek nakazuje, aby otwierać przewód doktorski dopiero wówczas, gdy zostanie zakończone badanie empiryczne, na podstawie którego ma zostać przygotowana dana rozprawa doktorska i gdy zostanie zebrany cały materiał niezbędny do jej napisania.

Co to są egzaminy doktorskie?

Po złożeniu zaakceptowanej przez promotora rozprawy doktorskiej i uzyskaniu dwóch pozytywnych jej recenzji, doktorant może przystąpić do egzaminów doktorskich. Jest on zobowiązany do zdania egzaminu z przedmiotu kierunkowego oraz z przedmiotu uzupełniającego i języka obcego.

Egzamin kierunkowy powinien być zdawany przed komisją, w której skład wchodzą egzaminator, promotor, recenzenci oraz dwóch lub trzech wyznaczonych przez Radę Naukową Kolegium samodzielnych pracowników naukowych. Komisji przewodniczy Dziekan lub wyznaczony przez niego samodzielny pracownik naukowy z grona członków rady naukowej Kolegium.

W komisji przyjmującej egzamin z przedmiotu naukowego zasiada, poza przewodniczącym,  egzaminator z danego przedmiotu i promotor. Egzamin trwa około 30 minut i polega na udzieleniu odpowiedzi na dwa pytania, przy czym pytania z języka obcego dotyczą na ogół problematyki rozprawy doktorskiej lub jej pola badawczego. 

Odpowiedzi na poszczególne pytania są oceniane według skali od 2 do 5, a w przypadku uzyskania ocen pozytywnych używa się, dla każdego z egzaminów, formuły mówiącej, że egzamin został zdany z wynikiem „zadowalającym” niezależnie od ocen uzyskanych za odpowiedzi na poszczególne pytania. Zdanie egzaminów doktorskich z wynikiem zadowalającym stwarza podstawy, poza dwiema pozytywnymi recenzjami, do postawienia na posiedzeniu Rady Naukowej Kolegium wniosku o przyjęcie rozprawy doktorskiej i wyznaczenie terminu jej publicznej obrony. Wniosek ten jest przyjmowany w głosowaniu tajnym i wymaga uzyskania zwykłej większości głosów.

Jakie kryteria należy spełnić, aby dopuszczonym do publicznej obrony pracy doktorskiej?

Należy napisać rozprawę doktorską, uzyskać jej akceptację przez promotora, uzyskać dwie pozytywne recenzje – jedną przygotowaną przez kompetentną osobę z grona członków danej Rady Naukowej i drugą przez zajmującego się problematyką, której dotyczy dana rozprawa, samodzielnego pracownika naukowego pracującego na innej uczelni.

Zdać z wynikiem zadowalającym egzaminy doktorskie z przedmiotu kierunkowego, przedmiotu uzupełniającego (dodatkowego) i nowożytnego języka obcego.

Jak wygląda obrona pracy doktorskiej?

Obrona pracy doktorskiej ma charakter publiczny tzn. może w niej uczestniczyć każda osoba zainteresowana przedmiotem bronionej rozprawy, przy czym każdy z uczestników publicznej obrony ma prawo zadawania doktorantowi pytań związanych z przedmiotem bronionej rozprawy. Obrony odbywają się przed Radą Naukową Kolegium, a obecnie na ogół przed powołaną przez nią na stałe lub okazjonalnie komisją złożoną z samodzielnych pracowników nauki.

Komisje te mają na ogół od siedmiu do piętnastu członków, przy czym w skład komisji wchodzą recenzenci i promotor danej rozprawy doktorskiej. Informacja o terminie i miejscu obrony musi być odpowiednio wcześniej skierowana do wszystkich krajowych placówek naukowych zainteresowanych problematyką danej rozprawy doktorskiej.

Po rozpoczęciu obrony

Następnie doktorant wygłasza autoreferat, co powinno trwać około 15 minut, ale nie dłużej niż pół godziny. Z kolei recenzenci przedstawiają swoje recenzje i formułują dodatkowe pytania do doktoranta. Jeśli jeden z recenzentów jest nieobecny, jego recenzję odczytuje w całości wyznaczony członek komisji.

Po przedstawieniu recenzji Przewodniczący  komisji otwiera publiczną dyskusję, w której wszyscy obecni mają prawo zadawania doktorantowi pytań związanych z bronioną rozprawą. Na ogół pada około 10-12 pytań. Po zamknięciu listy dyskutantów doktorant przystępuje do udzielania odpowiedzi na zadane w recenzjach i dyskusji pytania.

Niektórzy doktoranci odpowiadają na każde z zadanych pytań, inni próbują te pytania łączyć bacząc jednak, by każdy z pytających uzyskał odpowiedź na zadane pytanie. Udzielanie odpowiedzi na zadane pytania trwa na ogół około pół godziny. Może się zdarzyć, że po udzieleniu odpowiedzi na zadane pytania ktoś z zebranych zechce jeszcze doktoranta o coś zapytać, ale jest to niezmiernie rzadkie.

Po zamknięciu otwartej części obrony

Po zakończeniu odpowiedzi na wszystkie zadane pytania Przewodniczący zamka jawną część obrony i prosi doktoranta oraz gości o opuszczenie sali obrad. Na sali pozostają tylko członkowie komisji oraz protokolant, który przez cały czas trwania obrony notuje jej przebieg, a po jej zakończeniu przedstawia protokół zawierający zapis wszystkich zadanych doktorantowi pytań i odpowiedzi, jakich na nie udzielił doktorant.

W części niejawnej posiedzenia członkowie komisji przeprowadzają dyskusję oceniającą pracę będącą przedmiotem obrony i przebieg samej obrony, a następnie w głosowaniu tajnym wypowiadają się na temat przyjęcia obrony. Jeśli wynik głosowania jest pomyślny, sporządzany jest wniosek do Rady Naukowej Kolegium  o nadanie broniącemu się doktorantowi stopnia doktora nauk.

Następnie Przewodniczący zaprasza ponownie do Sali obrad wszystkich uczestników obrony i ogłasza jej wynik. Z kolei zabiera głos doktorant dziękując wszystkim, którzy okazali mu wsparcie w trakcie przygotowywania rozprawy doktorskiej, która została właśnie obroniona.

Kto jest obecny na obronie pracy doktorskiej?

Na obronie pracy doktorskiej obecni są członkowie komisji przyjmującej obronę, promotor, recenzenci (przynajmniej jeden), osoby zainteresowane tematem, przyjaciele doktoranta, a czasem także członkowie jego rodziny

Jakie pytania mogą zostać zadane na obronie pracy doktorskiej?

Na obronie pracy doktorskiej pytania zadają recenzenci, członkowie komisji przyjmującej rozprawę doktorską i przybyli goście. Pytania dotyczą wyłącznie tematyki będącej przedmiotem bronionej rozprawy doktorskiej lub kwestii bezpośrednio z nią związanych. Pytający proszą na ogół o wyjaśnienie niezbyt jasnych sformułowań zawartych w rozprawie i jej autoreferacie chcą, aby doktorant wyjaśnił stosowane metody badawcze i sposób prowadzenia badania empirycznego.

Często proszą też by uzasadnił przesłanki skłaniające go do dokonanych uogólnień, by przedstawił powiązania przeprowadzonego badania z literaturą przedmiotu, lub by wytłumaczył praktyczne znaczenie przeprowadzonego badania. Czasem pojawia się prośba o aktualizację, gdy praca dotyczy na przykład sytuacji sprzed roku lub dwóch, a dane zjawisko zmieniło się w tym czasie w sposób radykalny. Niekiedy pojawiają się również głosy polemizujące z tezami autora i poddające w wątpliwość ich zasadność.

Aby zorientować się, jakie pytania padają podczas obrony pracy doktorskiej i jak doktoranci radzą sobie z odpowiedziami na te pytania najlepiej skorzystać z możliwości, jakie stwarza otwarty charakter obron i po prostu udać się na kilka z nich w różnych kolegiach, tak by uzyskać pełny przegląd możliwych sytuacji i stosowanych procedur.

Jak wygląda obrona pracy doktorskiej, jeśli pozyskane do rozprawy dane były przekazane z klauzulą poufności?

Z zasady należy unikać sytuacji, w których praca doktorska byłaby oparta na danych poufnych, ponieważ utrudnia o zachowanie warunku otwartości i transparentności przewodu doktorskiego. Jeśli jednak ta sytuacja musi bezwzględnie wystąpić, to należy w rozprawie zakamuflować dane tak, aby nie mogły być odniesione do konkretnego podmiotu.

Stosuje się wtedy kody służące do oznaczenia badanych podmiotów. W rozprawie doktorskiej nie chodzi bowiem o fotografię badanego podmiotu, czy stanu, lecz o jego analizę. Możliwe jest nadanie rozprawie doktorskiej klauzuli poufności.

Poufność danych można zachować przez odpowiednią redakcję tekstu, trzeba jednak zawsze przed upublicznieniem pracy uzyskać na to zgodę podmiotu udostępniającego w trybie poufnym dane wykorzystane w pracy. Można też zastosować rozwiązanie polegające na tym, że praca składa się z części jawnej i poufnej, czyli ma niejako dwa tomy – jawny i poufny

Jakie są kryteria recenzji pracy doktorskiej?

Recenzent, ma odpowiedzieć na pytanie, czy podjęty przez doktoranta temat jest waży dla nauki i czy jest nowatorski, ma stwierdzić czy doktorant zna literaturę przedmiotu i czy potrafi ją twórczo wykorzystać, ma ustalić czy doktorant zna i prawidłowo stosuje właściwe dla danej dyscypliny naukowej i dla danej problematyki metody badawcze.

Ma powiedzieć czy doktorant umie prawidłowo zaplanować, zorganizować i przeprowadzić badanie empiryczne, a następnie poprawnie zinterpretować jego wyniki,  ma również ocenić poprawność warsztatu pisarskiego doktoranta.

Czy praca doktorska może być gdzieś opublikowana po obronie?

Oczywiście, że może i bardzo często rozprawy doktorskie są publikowane w formie artykułu lub kilku artykułów lub w formie książkowej. Publikacje książkowe mają jednak swoje prawa i w związku z tym na ogół rozprawy doktorskie są publikowane jako książki po dokonaniu pewnych zmian redakcyjnych sugerowanych przez wydawcę i powołanego przez niego recenzenta wydawniczego.

Zmiany te polegają z reguły na zmianie tytułu na bardziej syntetyczny i „rynkowy” oraz na ograniczeniu warstwy empirycznej. Niekiedy Wydawca prosi o dokonanie pewnych uzupełnień związanych z jego koncepcją edytorską serii, w której ma się ukazać dana pozycja.

Czy są ramy objętościowe rozprawy doktorskiej?

W zasadzie nigdzie nie jest powiedziane, jaka ma być objętość rozprawy doktorskiej. Jest to raczej kwestia zwyczajowa, a z drugiej strony wynika to z tego, co takiej rozprawie należy zawrzeć, jak również z praktyk stosowanych w danej dyscyplinie nauki.

Rozprawy doktorskie przygotowywane przez adeptów nauk ekonomicznych mają na ogół od 200 do 300 stron znormalizowanego maszynopisu. Są obszerniejsze, jeśli autor zamieszcza aneksy z materiałem źródłowym, a skromniejsze, jeśli mają charakter bardziej sformalizowany.

Zdarzają się prace mające zaledwie 100 stron, ale jest to niezwykle rzadkie i dotyczy raczej doktoratów z zakresu metod ilościowych w ekonomii. Dużo zależy zatem od specyfiki tematu rozprawy oraz predyspozycji autora. Recenzenci oczekują z reguły rozpraw mających około 200 stron, wychodzą bowiem z założenia, że doktorant powinien się wykazać umiejętnością syntetycznego wyrażania myśli.

Podsumowanie

Droga do uzyskania tytułu doktora nie jest łatwa ani szybka. Chętnych, na zostanie doktorem jest wielu, lecz tylko nielicznym udaje się rozwinąć karierę naukową.