Alimenty – najważniejsze informacje

Alimenty powszechnie kojarzone są ze specjalnym świadczeniem, jakie jedno z rozwiedzionych rodziców dziecka ma obowiązek uiszczać w celu zapewnienia swemu potomkowi odpowiednich warunków życia. W praktyce jednak alimenty mają o wiele szerszy zakres zastosowania. Kto i w jakich przypadkach może się o nie ubiegać?
 

Spis treści:
1. Co to są alimenty?
2. Komu przysługują alimenty?
3. Alimenty na dziecko.
4. Alimenty na żonę.
5. Wysokość alimentów.
6. Do jakiego wieku są wypłacane?

Alimenty to świadczenia, które swą nazwę zawdzięczają łacińskiemu rzeczownikowi „alimentum” oznaczającego „pokarm”. Są one regularnymi i obligatoryjnie (czyli obowiązkowo) spełnianymi świadczeniami pieniężnymi na rzecz innych osób fizycznych.

Obowiązek alimentacyjny, a więc powinność uiszczania świadczenia na rzecz osoby trzeciej, wynika zwykle z zawartych między danymi osobami więzi rodzinnych: pokrewieństwa, powinowactwa czy także małżeństwa.

Odpowiednią podstawą prawną, która reguluje zakres i zasady opłacaina świadczeń alimentacyjnych, jest pierwotny Kodeks rodzinny i opiekuńczy wraz z jego kolejnymi nowelizacjami. Opis kwestii obowiązku alimentacyjnego znaleźć można w Dziale III Kodeksu pt. „Obowiązek alimentacyjny”.
 

Według obecnie obowiązujących przepisów prawnych alimenty przysługują przede wszystkim:

1. Dzieciom (od ich rodziców).
Ta grupa uprawnionych posiada najszerszy zakres uprawnień. Nadrzędnym obowiązkiem wszystkich rodziców jest bowiem zapewnienie dziecku utrzymania na odpowiednim poziomie - aż do momentu, gdy będzie ono w stanie samodzielnie się utrzymać.

2. Rodzicom (także ojczymowi i macosze), dziadkom, wnukom, małżonkom oraz rodzeństwu.
Wskazane podmioty z tej grupy uprawnionych będą mogły uzyskać świadczenie alimentacyjne wtedy, gdy wykażą, iż znajdują się w niedostatku i potrzebują pomocy ze strony swego krewnego.
 

3. Matce pozamałżeńskiego dziecka (od ojca dziecka).
W tym przypadku należne są alimenty w wysokości kosztów 3-miesięcznego utrzymania matki w okresie porodu - niezależnie od faktu, czy znajduje się ona w niedostatku.

4. Rozwiedzionemu małżonkowi. 
Każdy rozwiednik ma szansę uzyskać od byłego małżonka alimenty, o ile nie został on uznany za jedyną osobę winną rozwodu i  jeśli wnioskujący znajduje się w niedostatku.
 

5. Osobie przysposobionej.
W tym przypadku osobą zobowiązana do spłacenia alimentów może być osoba przysposabiająca.

6. Pasierbowi w stosunku do ojczyma lub macochy.
Pasierb lub pasierbica ma prawo uzyskać alimenty od swej macochy lub ojczyma, jeśli fakt otrzymania takowego świadczenia odpowiadać będzie zasadom współżycia społecznego.
 

Zgodnie z obowiązującymi przepisami prawnymi rodzice zobowiązani są do świadczenia obowiązku alimentacyjnego względem swego dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie - chyba że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania.

Rodzice mają możliwość uchylenia się od nałożonego na nich obowiązku alimentacyjnego, jeśli dziecko osiągnęło pełnoletność. Staś się tak może w przypadku, gdy dalsze wypłacanie alimentów wiązać się będzie dla rodziców z poważnym uszczerbkiem finansowym, a także wtedy, gdy dziecko nie będzie wykazywać wystarczających starań w celu uzyskania możliwości samodzielnego utrzymywania się.

O czym warto wiedzieć, do chwili ukończenia przez dziecko 18. roku życia alimenty wypłacane są przez jednego z rodziców do ręki drugiego rodzica - choć zdarza się, iż sąd w swym wyroku określi inny sposób realizacji świadczenia. Po ukończeniu 18. roku życia alimenty wypłacane są natomiast bezpośrednio potomkowi rodzica.
 

Powszechnie wiadomym jest, że obowiązek alimentacyjny ciąży na rozwiedzionych małżonkach - zwłaszcza wtedy, jedna ze stron została pokrzywdzona w czasie trwania związku, a w konsekwencji - uznana za wyłącznie winną rozpadowi małżeństwa. 
 

Warto jednak wiedzieć, iż obowiązek alimentacyjny dotyczy także trwających w małżeństwie par. Oboje małżonkowie zobowiązani są bowiem - każdy według swych sił oraz możliwości majątkowych - przyczyniać się do zaspokajania potrzeb wspólnie stworzonej rodziny. 
 

Każdy z małżonków ma prawo dochodzić przed sądem alimentów zarówno w chwili, gdy z małżeństwa zrodziły się dzieci, jak i wtedy, gdy dzieci nie ma. Zakres obowiązku alimentacyjnego uzależniony jest oczywiście od możliwości zarobkowych i majątkowych każdego z małżonków - choć nie wyznaczają go tylko faktyczne zarobki, ale też potencjalna wielkość dochodów, jakie każdy partner mógłby osiągnąć wykorzystując swoje możliwości.

W trakcie ustalania obowiązku alimentacyjnego między małżonkami obowiązuje zasada równej stopy życiowej. Oznacza to, iż obowiązek alimentowania jednego z małżonków wobec drugiego ma zapewnić stronie domagającej się alimentów taki sam poziom życia, co jej partnera lub partnerki.

Wysokość zasądzonego przez odpowiedni organ władzy sądowniczej świadczenia alimentacyjnego ustalana jest indywidualnie w przypadku każdej jednostki. Nie ma bowiem żadnego odgórnie wskazanego zakresu kwoty alimentów.

Do ustalenia przez sąd wysokości obowiązku alimentacyjnego brane są pod uwagę takie informacje, jak udokumentowane potrzeby strony żądającej alimentów (np. stan zdrowia czy koszt życia) czy możliwości zarobkowe i majątkowe strony płacącej świadczenie. 

 

Obowiązek spłacania alimentów na dziecko istnieje nawet wtedy, gdy potomek strony zobowiązanej do wypłacania świadczenia ukończył 18 lat i jest formalnie osobą dorosłą. Pełnoletniość strony żądającej alimentów nie jest bowiem granicą, która pozwoliłaby płatnikom świadczenia na uwolnienie się od obowiązku uiszczania alimentów.

Każda osoba spokrewniona lub spowinowacona z nami ma prawo do otrzymywania alimentów, jeśli nie jest w stanie z uzasadnionych powodów samodzielnie się utrzymać. W przypadku pełnoletniego dziecka okolicznością taką może być fakt pobierania nauki lub niepełnosprawność potomka.