Przedawnienie sprzymierzeńcem dłużnika

Jeżeli wyobrazimy sobie funkcjonowanie w otoczeniu prawnym bez konstrukcji przedawnienia, jednym z możliwych scenariuszy byłoby nieustanne procesowanie się jednostek, nierzadko w sprawach już zamierzchłych. Samo postępowanie dowodowe mogłoby nastręczać sporo trudności, pamięć ludzka wszak bywa zawodna.

Przedawnienie jest intuicyjnie kojarzone z upływem czasu, wywołującym prawne konsekwencje i rzeczywiście czas jest istotną składową konstrukcji przedawnienia. Jednak przedawnienie nie powoduje, iż roszczenie wierzyciela przestaje istnieć.

Daje jedynie dłużnikowi możliwość uchylenia się od spełnienia zobowiązania. Aby „skorzystać” z przedawnienia, oprócz upływu czasu wskazanego w prawie, dłużnik musi w postępowaniu sądowym wznieść stosowny zarzut (jedynie sąd pracy bada z urzędu przedawnienie roszczeń). Jeżeli dłużnik podniesie zarzut przedawnienia, powództwo wierzyciela zostanie oddalone. W przeciwnym wypadku sąd może wydać wyrok niekorzystny dla dłużnika.

Terminy przedawnienia

Dwa podstawowe terminy przedawnienia roszczeń to:

• 10 lat – ogólna zasada („jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej”),
• 3 lata dla świadczeń okresowych i świadczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej,

Liczone od dnia wymagalności roszczenia (np. terminu zapłaty w świadczeniach okresowych). Najczęściej spotykany w obrocie gospodarczym termin przedawnienia to 3 lata. Terminy przedawnienia wskazane w ustawie są wiążące, strony umowy nie mogą skutecznie zmienić ww. terminów.

Termin przedawnienia roszczenia wskazuje okres jaki musi upłynąć od dnia wymagalności roszczenia. Niekiedy potrzeba więcej czasu aby spełnić ustawowe kryterium. Bieg przedawnienia może bowiem ulec zawieszeniu bądź przerwaniu. Ujmując rzecz kolokwialnie: licznik przedawnienia może się zatrzymać, albo może zostać wyzerowany.

Zawieszenie biegu przedawnienia
 

Instytucja zawieszenia biegu przedawnienia została unormowana w art. 121 Kodeksu Cywilnego. Bieg przedawnienia nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu: 

1) co do roszczeń, które przysługują dzieciom przeciwko rodzicom – przez czas trwania władzy rodzicielskiej; 

2) co do roszczeń, które przysługują osobom nie mającym pełnej zdolności do czynności prawnych przeciwko osobom sprawującym opiekę lub kuratelę – przez czas sprawowania przez te osoby opieki lub kurateli; 

3) co do roszczeń, które przysługują jednemu z małżonków przeciwko drugiemu – przez czas trwania małżeństwa; 

4) co do wszelkich roszczeń, gdy z powodu siły wyższej uprawniony nie może ich dochodzić przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw danego rodzaju – przez czas trwania przeszkody.

Zawieszenie biegu przedawnienia jest pewnym ukłonem w stronę wierzyciela, który nie mógł skorzystać ze swoich praw z przyczyn obiektywnych.

Przerwanie biegu przedawnienia

Konstrukcja przerwania biegu przedawnienia uregulowana została w art. 123. § 1 Kodeksu Cywilnego. Bieg przedawnienia przerywa się:

1) przez każdą czynność przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym, przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia; 

2) przez uznanie roszczenia przez osobę, przeciwko której roszczenie przysługuje, 

3) przez wszczęcie mediacji.

Zgodnie z powyższym bieg przedawnienia może przerwać działanie zarówno wierzyciela jak i dłużnika. Uznanie roszczenia przez dłużnika niekoniecznie występuje w przypadku świadomego i jasno sformułowanego oświadczenia. Nieświadomie możemy przerwać bieg przedawnienia wysyłając do banku pismo z prośbą o rozłożenie długu na raty. Najczęściej spotykanie działania wierzyciela wiążą się z czynnościami procesowymi, np:

– wniesienie pozwu

– wniosek o nadanie klauzuli wykonalności tytułowi egzekucyjnego

– zgłoszenie wierzytelności w trakcie postępowania upadłościowego

Spełnienie świadczenia mimo przedawnienia

Na zakończenie mała przestroga.  Jeżeli dłużnik, nieświadomy upływu czasu, spełnił świadczenie na rzecz wierzyciela, nie może powołać się na instytucję przedawnienia roszczeń. W pełni akceptując starożytną maksymę „umów należy dotrzymywać”, zachęcamy do każdorazowego spojrzenia na dług pod kątem ewentualnego przedawnienia roszczeń.

Jeżeli wszelkie okoliczności wskazują na upłynięcie terminu przedawnienia możemy uchylić się od spełnienia świadczenia. Należy pamiętać o tym by w razie ewentualnego procesu podnieść zarzut w trakcie postępowania sądowego.