Efekt Diderota – jak z nim walczyć?

Efekt Diderota – jak z nim walczyć?

author
Halszka Gronek
20 października 2018
Ekspertka finansowa na zadluzenia.com, ukończyła dziennikarstwo i socjologię na Uniwersytecie Gdańskim. Autorka kompendiów wiedzy na temat społecznych aspektów świata finansów i ekonomii.

Chyba każdy z nas choć raz w życiu wyszedł ze sklepu, niosąc w ręku torby pełne zupełnie nieplanowanych wcześniej zakupów. Naukowcy uspakajają – wszystko jest z nami w porządku, a nasze nadmierne zakupy to nic innego, jak Efekt Diderota.

Spis treści:

  1. Co to jest Efekt Diderota?
  2. Efekt Diderota - odkrycie zjawiska
  3. Jak walczyć z efektem Diderota?
  4. Walka z efektem Diderota - wymiana dóbr
  5. Planowanie zakupów a efekt Diderota
  6. Efekt Diderota a płatności gotówkowe
  7. Efekt Diderota - zdrowy rozsądek
Zwiń spis treści

Co to jest Efekt Diderota?

Jak ustalili XX-wieczni badacze zjawisk społecznych, potrzeba nadmiernego kupowania nie jest ludzką ułomnością, lecz problemem zrozumiałym i dającym się naukowo wytłumaczyć. Szczególnie istotne jest opracowanie problemu spirali zakupowej, czyli nabywania kilku kolejnych dóbr przy okazji kupowania jednej, konkretnej rzeczy. Każdy z nas z pewnością znalazł się w takiej sytuacji: udaliśmy się do sklepu po zimową kurtkę, a kupiliśmy także nową czapkę, rękawiczki i szalik. Inny przykład: zdecydowaliśmy się na ratalny zakup laptopa, a „korzystając z okazji” do listy zakupów dodaliśmy także bezprzewodową myszkę i certyfikowane etui ochronne. Takim sposobem zamiast jednej rzeczy, kupiliśmy kilka. Sprawdź oferty pożyczek na raty oraz pożyczek pozabankowych.

Efekt Diderota jest zjawiskiem, które pojawia się, gdy nabywanie nowego posiadania prowadzi do spirali konsumpcji. Skutkuje to nabywaniem jeszcze większej ilości przedmiotów lub usług.

Co ciekawe, ową tendencję społeczną naukowcy tłumaczą ludzkim poczuciem estetyki i wizualnej zgodności. Kupując nową, wyjątkową rzecz (przykładowo – płaszcz wiosenny), u większości z nas budzi się poczucie, że pozostałe posiadane przez nas rzeczy nie będą z owym produktem współgrały (np. szalik nie będzie pasował kolorystycznie do płaszcza). Decydujemy się więc na kupno kilku dodatkowych produktów, dzięki którym nasz zakup będzie kompletny i zgodny w swej całości. A skoro i tak mamy już zainwestować, łatwiej jest nam wydać kolejną sumę pieniędzy na drugi czy trzeci produkt. To właśnie nazywamy efektem Diderota. 

Efekt Diderota - odkrycie zjawiska

Równie ciekawa jest geneza powstania Efektu Diderota. Bo choć sam termin powstał dopiero w drugiej połowie XX wieku, jego początków doszukiwać się można już w epoce Oświecenia – czyli w czasach, gdy żył Denis Diderot. Ten francuski pisarz zmagał się w swym życiu z problemami finansowymi i biedą. Pewnego dnia Caryca Katarzyna II wręczyła mu więc sporą sumę gotówki. Za otrzymane pieniądze Diderot postanowił spełnić kilka swych zachcianek – a jedną z nich był zakup wytwornego szlafroka. Gdy Diderot nabył już swój wymarzony szlafrok, zorientował się, że większość jego rzeczy nie pasuje do nowego, luksusowego elementu garderoby.

Odczuwał estetyczny dysonans, dlatego postanowił stopniowo wymienić przedmioty w swoim otoczeniu. Sprawił sobie nowe krzesła (a właściwie – fotele z marokańskiej skóry), solidne dębowe biurko, nowe dywany, a nawet półki na książki. W stosunkowo krótkim czasie Denis Diderota ponownie doprowadził swe finanse do katastrofy – a przecież wszystko zaczęło się od kupna zwykłego szlafroku. Francuz opisał swe doświadczenie w eseju pt. „Żale nad moim starym szlafrokiem”, jaki blisko 200 lat później stał się inspiracją do opracowania Efektu Diderota przez współczesnych antropologów – a zwłaszcza przez Kanadyjczyjka Granta McCrakena. Sprawdź oferty pożyczek na dowód oraz pożyczek bez BIK.

Jak walczyć z efektem Diderota?

Choć opracowanie Efektu Diderota potwierdza, iż konsumpcjonizm jest zjawiskiem normalnym, ludzkim i powszechnie występującym, nie oznacza to jednak, iż powinniśmy dążyć do coraz szerszego nabywania dóbr osobistych. Warto wprowadzić w życie kilka tricków, które pomogą nam kontrolować własne wydatki.

Walka z efektem Diderota - wymiana dóbr

Aby unikać Efektu Diderota, czyli nadmiernego nabywania dóbr z powodu poczucia dysonansu estetycznego, dobrze jest po prostu nie doprowadzać do sytuacji, gdy posiadanie przez nas rzeczy – nowe i stare – będą się ze sobą „kłócić” i wzajemnie do siebie nie pasować.

Ludzki mózg potrafi odróżnić przedmioty pochodzące z różnych estetyk czy odmiennych styli. Dlatego właśnie większość z nas czuje, iż nowo zakupiony, luksusowy płaszcz nie będzie pasował do sportowej czapki, zestaw eleganckich filiżanek do starych i nadkruszonych talerzy, a nowoczesna zabudowa kuchenna do nieodmalowanych ścian. Jeśli więc zmuszeni jesteśmy do zakupienia nowego produktu, wybierzmy taki, który będzie spójny z pozostałymi dobrami posiadanymi przez nas. W innym wypadku albo będziemy czuć potrzebę dokupienia nowych dodatków, albo pozostaniemy z poczuciem dysonansu estetycznego i niezadowolenia. Sprawdź również ranking pożyczek na 500 plus.

Planowanie zakupów a efekt Diderota

Planowanie swych zakupów jest niezbędnym elementem dbania o domowe finanse, a co najważniejsze – stanowi niezwykle skuteczną broń w walce z efektem Diderota.

Wybierając się na zakupy, zawsze warto mieć ze sobą listę. Takie rozwiązanie pozwoli nam uniknąć spontanicznych wydatków – lub przynajmniej zminimalizuje ryzyko takowego postępowania przez konsumenta. Posiadając przygotowaną listę, kierować będziemy się jedynie do tych sklepów, w których chcemy nabyć wypisane na kartce produkty. Ominiemy pozostałe punkty sprzedaży, w jakich z pewnością zauważylibyśmy coś wartego zakupu.

Efekt Diderota a płatności gotówkowe

Jak potwierdzili sami naukowcy, dokonywanie płatności kartą „mniej boli” Konsumenta, bowiem nie widzi on bezpośrednio wydawanych pieniędzy. Przykłada kartę do terminalu… i już! Zakup dokonany!

Istnieją badania naukowe, jakie podają, iż dokonując transakcji kartą, statystycznie wydajemy od 25% do 35% więcej niż podczas płacenia za zakupy gotówką. Choć nie jest to oczywiście regułą, warto mieć owe wyniki w pamięci zawsze wtedy, gdy planujemy udać się na „shopping”.

Polecamy, by zawsze przed udaniem się do sklepu wybrać się do bankomatu i wypłacić gotówkę. Gdy konsument stojący przy kasie zobaczy w swych dłoniach banknoty, dotrze do niego fakt wydawania pieniędzy i ich rzeczywistej sumy – tym samym otrzyma możliwość zrezygnowania z kosztownego zakupu.

Efekt Diderota - zdrowy rozsądek

W wielu przypadkach trudno jest zachować zdrowy podczas dokonywania zakupów (bo jak nazwać racjonalnym i rozsądnym zakup smartphone’a za 10 000 złotych, podczas gdy podobne modele kosztują 3 razy mniej?).  „Rozsądek” w przypadku zakupów jest określeniem silnie względnym i relatywnym, bowiem każdy z nas inaczej definiuje to, co jest potrzebą, a to, co jest zachcianką.

Warto jednak zawsze zadać sobie pytania „czy ja potrzebuję tego produktu?” i „czy stać mnie na ten zakup?”. Bo choć każdy z nas ma pewne marzenia i każdy pragnie jak najlepszych produktów, zawsze musimy brać poprawkę na nasze realne możliwości finansowe.

Jeśli chcemy kupić nową sukienkę czy nowy garnitur na wesele, zastanówmy się, czy aby na pewno potrzebujemy nabyć nowych butów, dodatków, biżuterii czy idealnie pasującego krawatu do kompletu. Bo choć w chwili zakupu wydaje nam się, że nie będziemy mieli czego założyć do nowo nabytego elementu garderoby, po przyjściu do domu może się okazać, że jednak posiadamy odpowiednie buty czy akcesoria. Nieuleganie presji otoczenia, presji tonącego w konsumpcjonizmie świata – to najtrudniejsze zadanie, z jakim przyjdzie nam się zmagać. Warto jednak starać się o to, by zachować – nawet relatywnie postrzegany i indywidualnie definiowany – zdrowy rozsądek. 

author
Halszka Gronek
Ekspertka finansowa na zadluzenia.com, ukończyła dziennikarstwo i socjologię na Uniwersytecie Gdańskim. Autorka kompendiów wiedzy na temat społecznych aspektów świata finansów i ekonomii.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany.

Wszystkie komentarze

Bożena
Bożena
2019-01-19 13:23:28

Bardzo przydatny artykuł

mirela
mirela
2018-11-05 07:48:43

dobre wytlumaczenia le i calkiem sensownie to brzmi w koncu kazdy czlowiek ma jakies poczucie smaku

zośka
zośka
2018-10-29 13:00:13

ha ha ha czyli co, jak moj maz kupuje ciagle jakies bzdety to mam rozumiec zeto ze wzgledu na jego wykwitne poczucie estetyki?:))))

Podobne artykuły

Coraz więcej Polaków korzysta z banku wyłącznie przez smartfona

Telefony komórkowe są z nami wszędzie. Służą już nie tylko do rozmowy, ale i do robienia zakupów online czy zlecania przelewów bankowych. Okazuje się, że coraz więcej Polaków korzysta tylko z bankowości mobilnej.

author
Aneta Jankowska
20 listopada 2018
Dziennikarka, ukończyła studia dziennikarskie na Uniwersytecie Gdańskim i zdobyła doświadczenie w Radiu MORS. Posiada praktyczne doświadczenie finansowe jako właścicielka kawiarni.

Credit Agricole w Markach

Credit Agricole jest jednym z największych banków uniwersalnych w Polsce. Jedna z placówek banku mieści się w Markach – sprawdzamy godziny otwarcia, dane kontaktowe oraz ofertę oddziału.

author
Patryk Byczek
19 lipca 2019
Ekspert finansowy, z zadluzenia.com związany od 2015 roku. Absolwent Uniwersytetu Gdańskiego. Redaktor naczelny portalu, specjalizuje się w analizie produktów finansowych, promocji bankowych i recenzowaniu kredytów.

Oferty specjalne dla przedsiębiorców internetowych od Santander Bank Polska

Santander Bank Polska nie pozostaje obojętny na trudną sytuację przedsiębiorców. We współpracy w platformą Sprzedajmy.pl przygotował specjalne oferty dla przedsiębiorców działających w Internecie. Poniżej przedstawiamy szczegóły.

author
Aleksandra Gościnna
08 stycznia 2021
Ekspertka finansowa, magister Uniwersytetu Gdańskiego i absolwentka studiów podyplomowych na UW. W latach 2021-2023 redaktor naczelny zadluzenia.com. Specjalistka ds. e-marketingu i promocji online.

Alior Bank w Kamieniu Pomorskim

Alior Bank jest jednym z największych banków detalicznych w kraju. Sprawdziliśmy oddziały i placówki w Kamieniu Pomorskim – zobacz godziny otwarcia, dane kontaktowe i opinie.

author
Aleksandra Gościnna
25 maja 2019
Ekspertka finansowa, magister Uniwersytetu Gdańskiego i absolwentka studiów podyplomowych na UW. W latach 2021-2023 redaktor naczelny zadluzenia.com. Specjalistka ds. e-marketingu i promocji online.

Zarząd Banku Pekao z nowymi wiceprezesami

Bank Pekao poinformował o powołaniu przez Radę Nadzorczą Banku dwóch nowych wiceprezesów zarządu. Nowe stanowiska objęli Leszek Skiba oraz Grzegorz Olszewski, dotychczasowy członek zarządu.

author
Patryk Byczek
16 kwietnia 2020
Ekspert finansowy, z zadluzenia.com związany od 2015 roku. Absolwent Uniwersytetu Gdańskiego. Redaktor naczelny portalu, specjalizuje się w analizie produktów finansowych, promocji bankowych i recenzowaniu kredytów.

Promocja: „Konto 360° z premią” w Banku Millennium

W Banku Millennium trwa promocja, dzięki której klienci za założenie konta i spełnienie warunków zgarną nawet 350 złotych premii. Promocja trwa do 1 marca 2021 roku. Sprawdź szczegóły.

author
Patryk Byczek
01 lutego 2021
Ekspert finansowy, z zadluzenia.com związany od 2015 roku. Absolwent Uniwersytetu Gdańskiego. Redaktor naczelny portalu, specjalizuje się w analizie produktów finansowych, promocji bankowych i recenzowaniu kredytów.
Porównaj