Co to jest kolekcjonerski dowód osobisty?

Zwykło się mówić, że jeśli nie ma czegoś w Internecie, z pewnością owa rzecz nie istnieje. Jak z każdym porzekadłem, tak i w  tym przysłowiu jest źdźbło prawdy. W sieci bowiem można kupić niemal wszystko – wystarczy umieć szukać.

By znaleźć pożądany produkt, nieraz zainteresowany poszukiwacz „przekopie” setki stron i witryn. Inne produkty mogą być dostępne jak na wyciągnięcie ręki – nikt ich nie ukrywa, bowiem prawo jest im przychylne. Tak właśnie jeszcze do niedawna było w przypadku kolekcjonerskich dowodów osobistych. 

12 grudnia 2018 roku Prezydent RP Andrzej Duda podpisał ustawę, która w ostatecznym kształcie weszła w życie z dniem 12 lipca 2019 roku. Na mocy tego dokumentu produkowanie, zbywanie i magazynowanie celem zbycia kolekcjonerskich dowodów osobistych stało się zakazane. Wciąż jednak pozostaje kwestia posiadania fałszywek dla celów prywatnych. Nie posiadasz dowodu osobistego, a potrzebujesz dodatkowej gotówki? Dowiedz się, czy można otrzymać pożyczkę bez dowodu.

Kolekcjonerski dowód to nic innego, jak falsyfikat najważniejszego dokumentu tożsamości w Polsce – dowodu osobistego. Jeszcze do niedawna każdy, kto chciał nabyć tego typu fałszywkę, mógł wpisać w okno wyszukiwarki internetowej „kupię dowód” lub „kolekcjonerski dowód”. Jedno kliknięcie myszką i oczom użytkownika ukazywała się lista sklepów oferujących tego typu produkty. Cena „dokumentu” sięgała od 200 do 500 złotych.

Choć producenci i dystrybutorzy omawianych produktów zarzekali się, iż sfałszowane dokumenty służyć mają jedynie „kolekcjonerom”, każdy konsument był świadomy rzeczywistego przeznaczenia. Wystarczy pomyśleć: kolekcjonuje się przedmioty o szczególnej wartości (albo takie, jakie wartość zdobędą wraz z upływem czasu). A jaką wartość mogą posiadać „podróbki” dokumentów, których w teorii nikt nie użyje?

Niestety sfałszowane dowody osobiste w praktyce wykorzystywane są po to, by zmienić swoją tożsamość. W ten sposób właśnie wyłudzane są pożyczki na dowód czy inne produkty lub usługi wymagające weryfikacji tożsamości, np. pożyczki online czy pożyczki pozabankowe. Nie sposób się dziwić – najdroższe „kolekcjonerskie dowody”, jeszcze do niedawna dostępne online, były niemal identyczne jak oryginały. Zawierały nawet specjalne hologramy i były czułe na światło ultrafioletowe. Nie sposób było rozróżnić dowód “kolekcjonerski” od prawdziwego.

Choć o tym, w jaki sposób wykorzystywane były dowody kolekcjonerskie, przez długi czas wiedział niemal każdy (z politykami na czele), ustawodawcy nie śpieszyło się, by przerwać nielegalny biznes fałszerzy. Ustawa, którą w grudniu 2018 roku podpisał Prezydent RP Andrzej Duda, weszła w życie dopiero w lipcu 2019 roku.

Mowa jest oczywiście o Ustawie z dnia 22 listopada 2018 roku o dokumentach publicznych, której treść znaleźć można w Dzienniku Ustaw. To właśnie ten dokument raz na zawsze uciął możliwość legalnego produkowania kolekcjonerskich dowodów osobistych, a także ich zbywania oraz magazynowania celem zbycia. W ustawie czytamy:

Przytoczona w poprzedniej części artykułu podstawa prawna jasno i wyraźnie zakazuje handlu replikami dokumentów publicznych, do grona których jak najbardziej zaliczyć można kolekcjonerskie dowodowy osobiste. Wszak za “dokument publiczny” prawo uznaje dokument, który służy do identyfikacji osób, rzeczy lub potwierdza stan prawny lub prawa osób posługujących się takim dokumentem (i o ile spełnia on specjalne wytyczne wytworzenia i zabezpieczenia).

Z kolei za “replikę” dokumentu publicznego uważa się jego odwzorowanie lub kopię wielkości od 75% do 120% oryginału o cechach autentyczności dokumentu publicznego (z wyłączeniem kserokopii i wydruków komputerowych wykonywanych między innymi w celach administracyjnych). Dzięki takiemu ujęciu problemu handel fałszywkami w wielkości przykładowo 95% lub 105% oryginału (co dla większości z nas będzie niezauważalne) także uchodzi za niezgodny z prawem.

Dowody osobiste są w świetle nowo wprowadzonej ustawy dokumentami publicznymi kategorii pierwszej. Oznacza to, iż uchodzą one za najistotniejsze dokumenty z punktu widzenia bezpieczeństwa państwa. Ich wytwarzanie odbywa się więc w sposób uwzględniający szczególne środki bezpieczeństwa – wszelkie naruszanie tychże norm będzie karane najsurowiej. Dlatego właśnie, w myśl nowych przepisów, handel kolekcjonerskimi dowodami osobistymi może zakończyć się wysokim wyrokiem. Dowiedz się jak zabezpieczyć się na wypadek utraty dowodu osobistego.

W poprzedniej części artykułu wyjaśniliśmy, iż nowa ustawa o dokumentach publicznych wyraźnie zakazuje handlu kolekcjonerskimi dowodami osobistymi. Zakazane jest wytwarzanie replik dokumentów, a także ich oferowanie, zbywanie oraz przechowywanie w celu zbycia. Warto jednak zauważyć, iż w nowych przepisach brak jest wzmianki o samym posiadaniu i użytkowaniu tego typu produktów.

Ustawa o dokumentach publicznych nie reguluje kwestii legitymowania się kolekcjonerskim dowodem osobistym. By znaleźć odpowiedź na pytanie, jak polskie prawo traktuje oszustów posługujących się fałszywkami, musimy sięgnąć aż do kodeksu karnego.

W myśli tegoż aktu prawnego za nielegalne uważa się użycie falsyfikatu (repliki dokumentu publicznego) jako autentycznego dowodu. Niestety akty takiego użycia są bardzo rzadko są rejestrowane. Jak bowiem sprzedawczyni w sklepie ma sprawdzić autentyczność dokumentu, który z pozoru wygląda identycznie jak oryginał? Odpowiedź jest prosta: nie może. W ten sposób zmuszona będzie przykładowo sprzedać alkohol nieletniemu, który wylegitymował się „dowodem kolekcjonerskim” (i dopuścił się czynu prawnie zabronionego). 

Podsumowując: produkcja, obrót i handel kolekcjonerskimi dowodami osobistymi są niezgodne z prawem. Podobnie – użycie posiadanych replik dokumentów publicznych, o ile użytkowanie to miało pozorować przedłożenie autentycznego dokumentu. Dzięki zakazowi handlu grono konsumentów korzystających z fałszywek będzie wolniej się rozwijać. Jednak ci, którzy już posiadają “kolekcjonerski” dokument, będą niemal nie do namierzenia.

Największe żniwa pieniężne oszuści korzystający z „kolekcjonerskich” dowodów zbierają na tzw. pożyczkach na dowód. Zarówno banki, jak i prywatne firmy pożyczkowe chętnie udzielają tego typu produktów, jeśli tylko wnioskodawca przedstawi im swój dokument tożsamości. Co gorsza, instytucje te nie mają możliwości przepuszczania przez policyjny czytnik okazywanych dokumentów. Oznacza to, że przestępcy wyłudzający pożyczki na sfałszowane dowody są właściwie nie do złapania.

Mimo tego, iż nowa ustawa zlikwidowała legalny handel replikami dokumentów publicznych, wielu z nas w dalszym ciagu jest narażonych na wyłudzenie pożyczki z powodu kolekcjonerskiego dowodu. Jak uniknąć tego typu sytuacji? Przede wszystkim należy chronić swoje dane osobowe – zwłaszcza te, jakie występują jedynie na dokumentach tożsamości (imiona i nazwisko, numer identyfikacyjny np. PESEL, data urodzenia itp).

Warto zauważyć, iż dowód osobisty nie jest jedynym dokumentem, na którym znajdziemy poufne informacje niezbędne do podszycia się pod drugą osobę i wyrobienia kolekcjonerskiego dokumentu. W świetle obecnie obowiązujących przepisów za dokument tożsamości uznaje się: