Dezinflacja – co to jest?

Dezinflacja to nic innego, jak spadek tempa inflacji. By w pełni zrozumieć, czym jest dezinflacja, najpierw należy zrozumieć, czym jest inflacja. Tak więc inflacja jest procesem polegającym na podnoszeniu się cen towarów i usług w gospodarce. Jeśli względem poprzedniego roku koszty związane z zakupem tych samych produktów i usług wzrosły o średnio o 3%, mamy do czynienia z inflacją na poziomie 3% w skali roku. Jeśli ceny towarów i usług się nie zmieniły, inflacja wynosi 0%, a więc de facto jej nie ma.

Poziom inflacji w Polsce bada Główny Urząd Statystyczny oraz Narodowy Bank Polski. Jeśli instytucje te odnotują, iż ceny na krajowym rynku rosną w coraz większym tempie, mowa będzie o wzmożonej inflacji. Jeśli jednak przeciętny poziom cen towarów i usług rosnąć będzie coraz wolniej, opinia publiczna zostanie poinformowana o spadku tempa inflacji, czyli właśnie o dezinflacji. W sierpniu 2023 roku inflacja wyniosła 10,1%.

Oczywiście dezinflacja nie musi być liniowa. Oznacza to, że wskaźnik inflacji nie musi maleć o taką samo wartość, jak zostało to pokazane na powyższym przykładzie (spadek o 0,5 punktu procentowego w skali roku). Zasadniczo każdy spadek tempa wzrostu cen nazwiemy inflacją – dopóty, dopóki ceny wziąć będą rosły, choć słabiej i mniej widocznie. W momencie, gdy ceny zatrzymają się na stałym poziomie lub zaczną spadać w całym obszarze rynkowym, nie będzie już dłużej mowy o dezinflacji.

Utożsamiane deflacji z dezinflacją jest bardzo powszechnym błędem – zwłaszcza wśród przeciętnych obywateli, którzy nie mają specjalistycznej wiedzy w zakresie ekonomii czy finansów. Warto jednak wiedzieć, czym tak naprawdę deziflacja różni się od deflacji – wszak różnica ta jest znacząca. 

Deflacja to zjawisko ekonomiczne polegające na długotrwałym spadku przeciętnego poziomu cen w gospodarce. Mówiąc najprościej, jak to możliwe, w przypadku gdy ceny większości towarów i usług tanieją, możemy mówić o zachodzącej deflacji. Wówczas za taką samą kwotę pieniądza (wartość nominalna) możemy zakupić więcej dóbr, co oznacza, iż siła nabywcza pieniądza wzrasta.

O ile w przypadku deflacji mamy do czynienia ze spadkiem przeciętnego poziomu cen towarów i usług na rynku, o tyle w przypadku dezinflacji ceny wciąż rosną – choć słabiej, niż jeszcze przed kwartałem, przed rokiem czy przed dekadą (w zależności od tego, jaki punkt odniesienia wybierzemy). Dopiero gdy dezinflacja doprowadzi do momentu, w którym ceny zaczną tak słabo wzrastać, że aż zatrzymają się na stałym poziomie, a potem zaczną spadać, będziemy mogli powiedzieć o deflacji. 

To, co łączy deflację z dezinflacją, to zmiana siły nabywczej pieniądza. W obu przypadkach bowiem spadek tejże siły jest mniej zauważalny (a w przypadku deflacji zupełnie nie ma o nim mowy). Co to oznacza? Mniej więcej tyle, że nasze pieniądze w wartości nominalnej (np. 50 złotych) wystarczą nam na dłużej, niż w przypadku dynamicznego wzrostu inflacji. 

Utrzymanie rynkowych cen towarów i usług na stabilnym poziomie należy do obowiązków Narodowego Banku Polskiego. To właśnie polski bank centralny odpowiada za to, by inflacja ani nie przybierała znacząco na sile, ani nie spadała (zmieniała się w dezinflację). Równie niepożądana jest wysoka deflacja, czyli znaczący spadek cen towarów i usług – mimo tego, że większość z nas cieszy się na wieść o obniżce kosztów. Tego typu wahania rynkowe mogą doprowadzić do ograniczenia produkcji, wzrostu bezrobocia i nagłej niewypłacalności kredytobiorców. 

Niestety nie zawsze ceny rynkowe udaje się utrzymać na stałym poziomie. W historii nowożytnej polski odnotowano wiele punktów krytycznych. Najbardziej pamiętnym momentem był rok 1990, gdy inflacja w Polsce wynosiła aż 585,8%. Od tamtego czasu, właściwie aż do 2003 roku, utrzymywała się dezinflacja – tempo wzrostu cen mało z każdym kolejnym rokiem (70,3% w 1991 roku, 43% w 1992 roku, 35,3% w 1993 roku, […] aż do 0,8% w 2003 roku).

W latach 2014 – 2016 w Polsce przeżyliśmy okres deflacji. Ceny towarów i usług malały, czego największy roczny wskaźnik odnotowano w 2015 roku (-0,9%). Jednak od 2017 roku mamy do czynienia ponownie ze wzrostem przeciętnych cen. W 2017 inflacja wynosiła 2,0%, w 2018 roku – 1,6% (co oznacza nieznaczną dezinflację w skali roku), a najnowsze (czerwcowe) wskaźniki Głównego Urzędu Statystycznego wskazują, iż w 2019 roku inflacja podskoczyła do 2,6% (ponowne przyśpieszenie tempa inflacji). W 2022 roku inflacja wyniosła 14,4%, natomiast we sierpniu 2023 poziom inflacji wyniósł 10,1%.

Dezinflacja jest złożonym zjawiskiem ekonomicznym, które może mieć różnorodne skutki w zależności od kontekstu i czasu trwania. Warto monitorować wskaźniki gospodarcze i analizować politykę ekonomiczną, aby zrozumieć, jak dezinflacja wpływa na daną gospodarkę.

1. Definicja dezinflacji. Dezinflacja to proces spadku tempa inflacji w gospodarce. Oznacza to, że ceny towarów i usług zaczynają rosnąć wolniej lub wręcz się stabilizują, a nie rosną w tempie, które obserwuje się w okresie inflacji.
2. Przyczyny dezinflacji. Dezinflacja może być spowodowana różnymi czynnikami, takimi jak polityka pieniężna, zmiany w popycie i podaży, konkurencja na rynku, spadek cen surowców czy technologiczny postęp.
3. Rola banku centralnego. Banki centralne często angażują się w kontrolowanie inflacji i dezinflacji poprzez narzędzia polityki pieniężnej, takie jak stopy procentowe i rezerwy banków komercyjnych. W okresie dezinflacji mogą obniżać stopy procentowe, aby zachęcić do większych inwestycji i wydatków konsumpcyjnych.
4. Korzyści dezinflacji. Dezinflacja może mieć korzystny wpływ na gospodarkę, ponieważ zmniejsza presję na rosnące ceny, co może poprawić siłę nabywczą konsumentów i stabilizować środowisko inwestycyjne.
5. Ryzyka dezinflacji. Zbyt szybka lub długotrwała dezinflacja może prowadzić do problemów w gospodarce, takich jak deflacja (czyli spadek ogólnego poziomu cen), co może zahamować wydatki konsumentów i inwestycje.
6. Związek z recesją. Dezinflacja czasami towarzyszy recesji gospodarczej, ale nie zawsze. Może być zarówno objawem spowolnienia gospodarczego, jak i próbą banku centralnego złagodzenia efektów recesji.
7. Dezinflacja a polityka fiskalna. Oprócz polityki pieniężnej, polityka fiskalna, czyli kontrolowanie wydatków rządowych i podatków, może również wpływać na poziom inflacji i dezinflacji w gospodarce.
8. Monitorowanie dezinflacji. Gospodarki monitorują poziom inflacji i dezinflacji za pomocą wskaźników, takich jak wskaźnik cen towarów i usług konsumenckich (CPI) oraz indeks cen producentów (PPI).
9. Dezinflacja a inwestycje. Dezinflacja może wpłynąć na decyzje inwestorów. W okresach spadku inflacji inwestycje w aktywa o stałej wartości, takie jak obligacje, mogą stać się atrakcyjniejsze niż inwestycje w aktywa zmiennowartościowe.
10. Międzynarodowe aspekty dezinflacji. Dezinflacja w jednym kraju może mieć wpływ na jego relacje handlowe z innymi krajami. Spadek inflacji może wpłynąć na kurs waluty kraju na rynkach międzynarodowych oraz na jego konkurencyjność eksportową.

Dezinflacja to proces spadku tempa inflacji w gospodarce, który może mieć istotne skutki dla jej stabilności i rozwoju. Warto zrozumieć, że dezinflacja nie zawsze jest negatywna i może przynosić korzyści, jeśli jest kontrolowana i ma miejsce w zdrowym ekonomicznie otoczeniu. Kluczowym aspektem jest równowaga między kontrolowaniem inflacji a unikaniem ryzyka deflacji.

Banki centralne odgrywają kluczową rolę w monitorowaniu i zarządzaniu dezinflacją. Wykorzystują narzędzia polityki pieniężnej, takie jak stopy procentowe i ilość pieniądza w obiegu, aby wpłynąć na poziom inflacji. Dezinflacja może poprawić siłę nabywczą konsumentów, obniżyć koszty kredytu i stworzyć stabilniejsze środowisko inwestycyjne, co przyczynia się do wzrostu gospodarczego. Jednak dezinflacja może być również ryzykiem, zwłaszcza gdy jest zbyt szybka lub długotrwała. Może prowadzić do deflacji, co może spowodować spadek wydatków konsumenckich i inwestycji oraz zwiększyć realne zadłużenie. Dlatego banki centralne starają się utrzymywać inflację na umiarkowanym poziomie, aby zapewnić stabilność cenową i gospodarczą.

Podczas analizy dezinflacji ważne jest monitorowanie wskaźników ekonomicznych, takich jak wskaźnik cen towarów i usług konsumenckich (CPI) oraz indeks cen producentów (PPI). Ponadto, dezinflacja może wpływać na decyzje inwestorów, którzy mogą skupiać się na aktywach o stałej wartości w okresach spadku inflacji. W międzynarodowym kontekście, dezinflacja w jednym kraju może wpływać na jego relacje handlowe z innymi krajami poprzez zmiany w kursie waluty i konkurencyjności eksportu.