Maksymalne oprocentowanie kredytu i pożyczki

Na polskim rynku znajdziemy wiele ofert produktów finansowych. Kredyt online, pożyczka na dowód, szybka chwilówka – to tylko niektóre propozycje, z których możemy skorzystać. Klient decydując się na jakiekolwiek zobowiązanie, chce mieć pewność, że skorzysta z niego na jasnych warunkach. Na straży bezpieczeństwa kredytobiorców stoi między innymi Ustawa antylichwiarska.

Przed marcem 2016 roku polski rynek pożyczkowy był jedynie pobieżnie kontrolowany przez odpowiednie organy państwowe. Pożyczek udzielało wiele firm, jakie z prawnego punktu widzenia były jednostkami niepewnymi, bowiem ówczesne przepisy nie ograniczały sposobu prowadzenia przez nie działalności ani polityki pożyczkowej.

Sytuację tę zmieniło wejście w życie Ustawy antylichwiarskiej, a dokładniej – znowelizowanej Ustawy o Nadzorze nad Rynkiem Finansowym. Ten akt prawny został przyjęty przez rząd już w lipcu 2015 roku, lecz zaczął w pełni obowiązywać wraz z dniem 11. marca 2016 roku. Znowelizowana ustawa została potocznie nazwaną „antylichwiarską”, ponieważ zmiany, jakie wprowadziła w życie, z największą siłą uderzyły w nieuczciwych pożyczkodawców windujących koszty oferowanych przez siebie produktów. Głównym założeniem tej ustawy była więc walka z lichwą.

Od 1. stycznia 2016 roku na mocy zmian wprowadzonych do Kodeksu Cywilnego sposób wyliczania maksymalnego oprocentowania uległ jednak zmianie. Obecnie stanowi on dwukrotność odsetek ustawowych, które oblicza się poprzez dodanie 3,5 punktów procentowych do wartości obowiązującej stopy referencyjnej NBP.

Maksymalne odsetki wynoszą więc: 2 x (stopa referencyjna NBP 1,5% + 3,5%) = 10%.

Obecnie obowiązujący pułap maksymalnego oprocentowania nominalnego dla kredytów i pożyczek udzielanych w Polsce określony został w artykule 359. Kodeksu Cywilnego. Aktualna na dzień dzisiejszy wersja tego tekstu weszła w życie wraz z dniem 29. maja 2018 roku.

Kredyt, w przeciwieństwie do szybkiej pożyczki czy „chwilówki”, jest bardziej stabilnym i korzystnym rozwiązaniem, jednak co za tym idzie – aby go otrzymać, trzeba wykazać się odpowiednio wysoką zdolnością oraz wiarygodnością kredytową.

Kredyty są zwykle udzielane na spore sumy pieniędzy, a co za tym idzie – na długi czas spłaty. Banki mają więc możliwość doliczenia wielu opłat pozaodsetkowych, np. związanych z prowadzeniem konta czy wykupieniem produktów cross-sell, których to kosztów nie przewidują „chwilówki”. Ponadto kredyty często wiążą się z koniecznością uiszczenia prowizji bankowej, a więc kredytodawcy mają na czym zarobić.

Oprocentowanie pożyczek gotówkowych zwykle jest nieco wyższe niż w przypadku kredytów – bowiem produkt ten udzielany jest zazwyczaj na krótszy okres spłaty i na niższą sumę, niż kredyt. Jest tak w przypadku pożyczki na dowód lub szybkiej pożyczki na raty. Banki, które oferują pożyczki, mogą doliczyć pewne opłaty pozaodsetkowe, jednak nie jest ich zwykle tak dużo, jak w przypadku kredytów. Odchodzą bowiem opłaty ubezpieczeniowe czy te związane z zabezpieczeniem produktu.

Pożyczkodawcy zarabiają zwykle na udzieleniu samego kredytu, lecz skoro pożyczki są produktem o krótszym okresie spłaty niż spore kredyty, np. kredyty hipoteczne (a im dłużej spłacamy zobowiązanie, tym dłużej kredytobiorca zarabia), banki muszą zwiększyć oprocentowanie danego produktu, by udzielenie go wciąż im się opłacało.

Na czym więc sprzedawcy „chwilówek” zarabiają? Spore koszty szybkich pożyczek od firm prywatnych wynikają z faktu, iż są one zwykle udzielane na krótki czas spłaty – np. 3-6 miesięcy. I choć oprocentowanie danych pożyczek niezależnie od okresu spłaty zobowiązania nie może przekroczyć 10%, koszta pozaodsetkowe mogą zostać wywindowane w przypadku pożyczek na kilka miesięcy.
Dzieje się tak dlatego, że wskaźnik RRSO, którego wartość uwzględnia koszta pozaodsetkowe, wyznacza roczną stopę rzeczywistych kosztów pożyczki – a nie kilkumiesięczną. Jeśli więc spłacimy drogą „chwilówkę” w trzy miesiące, a pozostałe 9 miesięcy będziemy wolni od zobowiązania, wskaźnik rocznej stopy będzie wciąż wyglądał na korzystny, bowiem jego wartość rozłoży się na wszystkie 12 miesięcy roku.

Ograniczenia Ustawy antylichwiarskiej, której założenia nieco zmodyfikowały w późniejszych latach zmiany w Kodeksie cywilnym, dotyczą jedynie maksymalnego poziomu oprocentowania nominalnego dla pożyczek, np. pożyczek na raty i kredytów, lecz nie uwzględniają już owego 10-procentowego limitu dla pozaodsetkowej części kosztów produktów. Jest to niezwykle ważna uwaga dla wszystkich Konsumentów, którzy nie do końca znają się na tajnikach bankowości i dla tych, którzy nie wiedzą, czym tam naprawdę jest RRSO.

Nawet jeśli instytucje finansowe będą przestrzegać maksymalnej granicy oprocentowania swych produktów, nie odznacza to jednoznacznie, że dana oferta będzie korzystna. Wszystko zależy bowiem od kosztów pozaodsetkowych i ich wysokości. Dlatego właśnie warto przyglądać się wskaźnikowi RRSO danych produktów.

Reasumując, zgodnie z obowiązującymi przepisami (art. 359 § 21 w zw. z art. 359 § 2 kodeksu cywilnego), maksymalny koszt odsetek nie może być wyższy niż dwukrotna wartość odsetek ustawowych. Są one określone sumą stopy referencyjnej NBP (10% w stosunku rocznym).

Trochę inaczej wygląda sytuacja w przypadku spłaty kredytu po terminie. Wówczas z powodu opóźnienia odsetki nie mogą przekraczać dwukrotności odsetek ustawowych za opóźnienie, a te są równe sumie stopy referencyjnej NBP (14%).

Poza odsetkami na całkowity koszt kredytu lub pożyczki składa się jeszcze wiele elementów. Należą do niego jeszcze między innymi: opłata przygotowawcza, kapitał, prowizja, wysokość oprocentowania, opłata za rozpatrzenie wniosku, opłata weryfikacyjna, opłata za ustanowienie zabezpieczenia, odsetki, ubezpieczenie zobowiązania lub opłata administracyjna.

Źródła:

https://www.uokik.gov.pl/faq_kredyty_pozyczki_lokaty.php#faq1237

https://www.knf.gov.pl/knf/pl/komponenty/img/Kredyt_bankowy_i_pozyczka_Wojcicka.pdf

https://rf.gov.pl/sprawy-biezace/Na_co_zwrocic_uwage_przed_podpisaniem_umowy_o_kredyt_pozyczke__22220