Co to jest mobbing?

Padasz ofiarą częstych zaczepek w pracy? Szef nieustannie grozi Ci z zwolnieniem z pracy? Masz dosyć nieprzychylnych komentarzy, żartów i oddelegowywania do absurdalnych zajęć? Sprawdź, czy to, czego doświadczasz, nie nosi znamion mobbingu. W dzisiejszym artykule wyjaśnimy, czym jest mobbing, jak go rozpoznać i w jaki sposób walczyć z nierównym traktowaniem w miejscu pracy. 

Mobbing – co to jest?

Polska definicja mobbingu została sformułowana w treści Ustawy z dnia 26 czerwca 1974 roku, nazywanej po prostu Kodeksem pracy. Brzmi ona następująco:

Mówiąc prościej, mobbingiem można nazwać zachowanie polegające na nękaniu i zastraszaniu pracownika przez osobę lub z osoby z otoczenia pracy (szefa, współpracownika itp.). Mobbing często prowadzi do obniżenia samooceny pracownika, zaburzeń jego komfortu psychicznego, a nawet – rozstroju zdrowia. 

Mobbing w Polsce jest oczywiście zakazany. Polskie przepisy prawne chronią pracowników zatrudnionych na umowę o pracę przed wszelkimi oznakami nękania i zastraszania. Ofiara mobbingu ma więc prawo dochodzenia należytego zadośćuczynienia i odszkodowania ze strony pracodawcy. W końcu to właśnie pracodawca powinien stać na straży praw pracowniczych i przeciwdziałać mobbingowi w zespole pracowniczym. 

Jak rozpoznać mobbing?

Mobbing w pracy nie zawsze jest łatwo rozpoznać. Na szczęście polskie prawo jasno wskazuje, jakie cechy mogą pozwolić na nazwanie danego zachowania pracowniczego mobbingiem. Do najważniejszych przesłanek ku temu zalicza się:

1. uporczywy (nie dający się łatwo usunąć, pominąć, nie zauważyć) charakter nieprzychylnych zachowań wobec pracownika;
2. długotrwałe (powtarzające się) nękanie i zastraszanie pracownika;
3. wywoływanie zaniżonej przydatności zawodowej u ofiary mobbingu (niechęć do wykonywania swych obowiązków, strach przed pójściem do pracy, częste próby skorzystania z urlopu zdrowotnego itp.);
4. powodowanie odizolowania lub wyeliminowania ofiary z zespołu współpracowników (nękany pracownik staje się pośmiewiskiem, odczuwa skierowaną wobec niego niechęć, nie odczuwa swobody ani należytego docenienia lub szacunku). 

Mobbingiem nie będzie pojedynczy incydent, na przykład jednorazowo wystosowany komentarz wobec podwładnego lub kolegi/koleżanki z pracy. Jeśli jednak owy komentarz będzie się powtarzał, wywołując u pracownika złe samopoczucie, strach, zmartwienie lub niechęć do pracy, możliwe będzie nazwanie tego typu zachowania mobbingiem. 

Przykłady mobingu w pracy

Jak już zauważyliśmy we wcześniejszej części artykułu, mobbingiem można nazwać wiele różnych zachowań – o ile wykazują cechy zgodne z prawna definicją mobbingu. Do najprostszych przykładów mobbingu zaliczyć można na przykład:

1. ciągłe krytykowanie, wyśmiewanie i obrażanie ze strony kolegów i koleżanek z pracy;
2. uporczywe straszenie zwolnieniem w przypadku niedotrzymania często absurdalnych lub niezgodnych z etyką zawodową poleceń pracodawcy;
3. odizolowanie się od pracownika (unikanie kontaktu przez sporą grupę zespołu pracowniczego, omijanie ofiary na korytarzach itp.);
4. bezpośrednie oraz niebezpośrednie kpienie z przekonań lub sytuacji osobistej pracownika (ze stanu cywilnego, wieku, płci, koloru skóry, wyznania, światopoglądu, miejsca zamieszkania, sytuacji materialnej itp.);
5. celowe pogarszanie sytuacji zawodowej (odsuwanie od zadań odpowiedzialnych, wyznaczanie poleceń wysoce poniżej lub powyżej kompetencji pracownika);
6. stosowanie przemocy seksualnej (szantażowanie poprzez zmuszanie do współżycia, molestowanie zarówno fizyczne, jak i werbalne – polegające na wypowiadaniu dwuznacznych żartów czy aluzji o podtekście seksualnym oraz na jawnym komentowaniu wyglądu ofiary).

Mobbing bardzo często wiąże się ze stosowaniem siły (władzy) wynikającej z hierarchicznej organizacji stanowisk w pracy. Dlatego właśnie ofiarami mobbingu są najcześciej osoby niższych szczebli zawodowych – niepewne własnej pozycji w firmie i gotowe znieść dużo tylko po to, by utrzymać pracę. 

Mobbing w szkole

Zjawisko mobbingu, choć prawnie zdefiniowane jedynie w kodeksie pracy, występuje w wielu innych sferach życia codziennego – między innymi w szkole. Mobbing wśród dzieci i młodzieży to po prostu nękanie i zastraszanie danej jednostki – zazwyczaj przez większą grupę i z pozoru silniejszą grupę uczniów. 

Mobbing w szkole zasadniczo nie różni się bardzo do mobbingu w pracy. Charakteryzuje go więc uporczywość i długofalowość. Polega na prześladowaniu danego dziecka – nie tylko w sposób fizyczny, lecz także psychiczny. Może mieć charakter seksualny i  może polegać na szantażu (gdy silniejsza osoba żąda od słabszej pieniędzy, odrobienia zajęć domowych lub oddania posiłku). 

Często spotykaną formą mobbingu w szkole jest także stosowanie najróżniejszych i wymyślnych plotek. Ofiary mobbingu szkolnego zwykle starają się odizolować od swych prześladowców, często opuszczając przy tym zajęcia, nie zgłaszając się podczas lekcji i obniżając tym samym własne zdolności.  

Co grozi za mobbing?

W polskim prawie mobbing nie jest klasyfikowany jako przestępstwo. Wszystko dlatego, że nie jest on jasno wspomniany i opisany w Kodeksie karnym. Nie oznacza to jednakowoż, iż sprawca nękania i zastraszania pozostanie bezkarny. Na straży ofiar mobbingu stoi bowiem Kodeks pracy i Kodeks cywilny.

Najważniejsza kwestia dotycząca mobbingu w pracy dotyczy pracodawcy. W świetle polskich przepisów pracodawca odpowiada za mobbing nawet wtedy, gdy nie jest on jego sprawcą. Dlaczego? Bo to właśnie pracodawca powinien stać na straży praw pracowniczych i przeciwdziałać mobbingowi we zespole.

Pracownik może więc dochodzić od pracodawcy odpowiedniej sumy pieniężnej tytułem zadośćuczynienia, jeśli mobbing w miejscu pracy wywołał u niego przewlekły stres i zmiany zdrowotne. Co więcej, pracownik, który wskutek mobbingu postanowił odejść z pracy, ma prawo dochodzić od pracodawcy odszkodowania w wysokości nie niższej niż minimalne wynagrodzenie za pracę.

Warto jeszcze dodać, iż ofiara mobbingu może dochodzić swoich roszczeń nie tylko od pracodawcy, lecz również bezpośrednio wobec osoby mobbującej. Podstawą do tego jest treść art. 444 Kodeksu cywilnego (Odpowiedzialność ex delicto – zasada winy), który brzmi następująco: „Kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia”.

Jak radzić sobie z mobbingiem?

Nie ma jednego sposobu na to, jak uporać się z mobbingiem w pracy. Jest jednak jedna rzecz, której zrobić absolutnie nie można: godzić się na okrutne traktowanie. Udawanie, że mobbing stosowany w naszą stronę nas nie obchodzi, może doprowadzić do naprawdę przykrych konsekwencji – pogorszenia zdrowia, depresji, a nawet samobójstwa. 

Jeśli jesteś ofiarą mobbingu, nie pozwól się gnębić i poniżać. Jasno daj do zrozumienia swym oprawcom, iż nie życzysz sobie takiego traktowania. Nie zamiataj sprawy pod dywan i nie kryj w sobie uczyć. Porozmawiaj o problemie z przełożonym (jeśli to nie nie od był mobberem), z partnerem czy przyjaciółmi. 

Jeżeli próby polubownego rozwiązania sprawy nie przyniosą oczekiwanego skutku, pomyśl o zgłoszeniu problemu wyższym instancjom. Poinformuj Państwową Inspekcję Pracy o sytuacji panującej w Twoim zakładzie. Pamiętaj, że na straży Twojego dobra stoi zarówno Kodeks pracy, jak i Kodeks cywilny. Jeśli poczujesz, że już więcej nie wskórasz na własną rękę, wystąp na drogę sądową. 

Podsumowanie

Źródła:
https://pl.wikipedia.org/wiki/Mobbing