Pieniądz elektroniczny – na czym polega?

Pojęcie „pieniądza elektronicznego” po raz pierwszy pojawiło się w Polsce w trakcie tworzenia regulacji prawnych na temat współczesnych usług płatniczych. Termin ten wprowadzono jako odpowiedź na pojawienie się nowoczesnych rozwiązań technologicznych. Na mocy ustalonych przepisów pojęcie „pieniądza elektronicznego” odnosi się do wartości pieniężnej przechowywanej elektronicznie na mocy dokonanego zapisu na magnetycznych nośnikach danych.

Pieniądz elektroniczny jest przelewany z naszego rachunku bankowego (lub innego źródła pieniężnego) na specjalny nośnik magnetyczny w celu dokonywania dzięki niemu transakcji płatniczych akceptowanych przez inne podmioty czy przedsiębiorstwa. Nośnik ten, na przykład w postaci specjalnej karty magnetycznej, nie jest bezpośrednio powiązany z naszym kontem bankowym.

Oznacza to, że jeśli wpłacimy pieniądze na dany nośnik, będziemy mogli je dowolnie wydać, a ślad po tych transakcjach nie zapisze się w historii naszego rachunku. Pieniądz elektroniczny umieszczony na nośniku, choć swym kształtem nie przypomina wcale „realnego” pieniądza, wyrażany jest w takich samych jednostkach, co monety i banknoty, a więc w naszym kraju – w polskich złotówkach.

Pieniądz elektroniczny jest pojęciem prawnym, jakie wprowadzone zostało w życie wraz z nowelizacją Ustawy z dnia 19. sierpnia 2011 roku o usługach płatniczych.  Nowa wersja tego aktu prawnego została ogłoszona w dniu 12. lipca 2013 r.

Kwestię pieniądza elektronicznego dopracowuje także „Informatyka ekonomiczna. Podręcznik akademicki” Stanisława Wrycza. Według informacji podanych w tymże tekście pieniądz elektroniczny to:

Pieniądz elektroniczny to wartość pieniężna stanowiąca elektroniczny odpowiednik znaków pieniężnych, która spełnia łącznie następujące warunki:

1. jest przechowywana na elektronicznych nośnikach informacji,
2. jest wydawana do dyspozycji na podstawie umowy w zamian za środki pieniężne o nominalnej wartości nie mniejszej niż ta wartość,
3. jest przyjmowana jako środek płatniczy przez przedsiębiorców innych niż wydający ją do dyspozycji,
4. na żądanie jest wymieniana przez wydawcę na środki płatnicze,
5. jest wyrażona w jednostkach pieniężnych.

Stanisław Wrycz – Informatyka ekonomiczna. Podręcznik akademicki – PWE, Warszawa 2010

Według ustaleń rynku finansowego w Polsce pieniądz elektroniczny może występować pod dwiema postaciami. Poniżej opisaliśmy każdą z nich.

Warto także dodać, że karty procesorowe, w postaci których najczęściej istnieją elektroniczne portmonetki, nie są tym samym, co tradycyjne karty płatnicze – choć przypominają je swym wyglądem. Karty bankowe są bowiem podpięte pod dany rachunek, a elektroniczne portmonetki – niezależenie od konta bankowego – gromadzą i udostępniają do transakcji wpłacone na nie pieniądze.

Pieniądz sieciowy zapisuje wpłacone wartości pieniężne w pamięci serwera. Korzystając z nich, na przykład w trakcie dokonywania zakupów, nie pobieramy pieniędzy z naszego rachunku bankowego, lecz bezpośrednio z danego serwera. Ślad po tej transakcji nie zostanie więc zapisany w historii naszego konta.

Najczęściej stosowanym rodzajem pieniądza elektronicznego są tzw. elektroniczne portmonetki. Występują one zazwyczaj w postaci kart procesorowych, które nie stanowią typowych kart bankowych przypisanych do naszego rachunku, lecz są kartami przedpłaconymi (tzw. karty prepaid). Karty prepaid funkcjonują samodzielnie i całkowicie niezależnie od naszego rachunku bankowego. Wystarczy, że zasilimy je środkami pieniężnymi z dowolnego źródła (na przykład przelejemy je z naszego banku). Z zasilonych w pieniądze kart będziemy mogli dowolnie korzystać, a ślad po transakcjach nie zapisze się na naszym koncie. Co istotne, wykorzystać będziemy mogli tylko tyle pieniędzy, ile wcześniej przelejemy na daną kartę.

Karty typu prepaid znalazły szerokie zastosowanie na współczesnym rynku płatniczym. Nie służą one jednak powszechnemu dokonywaniu transakcji, lecz okazjonalnym płatnościom. Przykładem takiej elektronicznej portmonetki są m.in. karty podarunkowe popularne jako alternatywa dla prezentu w formie gotówki. Oznacza to, że wykupujemy kartę typu prepaid zasiloną o daną wartość pieniężną, a osoba, której wręczamy taką kartę, może wydać zakodowane na niej środki w dowolny sposób.
Innym przykładem karty prepaid są karty podróżne mające szczególne zastosowanie w rozliczeniach pomiędzy pracodawcą a pracownikiem. Karta podróżna  zastępuje wypłatę gotówki jako zaliczki na koszty podróży służbowej. Do niedawna także karty prepaid stosowane były jako środek płatniczy służący korzystaniu z miejskich automatów telefonicznych.

Pieniądz bezgotówkowy występuje w przypadku wszelkich przelewów, czeków czy kart płatniczych. Jego istotą jest to, że pieniądze, z których korzystamy, wychodzą bezpośrednio z naszego rachunku bankowego i pozostawiają ślad w historii konta. W przypadku każdej transakcji tego typu nie będziemy korzystać z monet czy banknotów, lecz nowoczesnych metod płatności bezgotówkowej – kart płatniczych, czeków, BLIK-a czy chociażby usługi ApplePay, jaka podłączona jest bezpośrednio z naszą kartą, a więc i rachunkiem bankowym.

W przypadku pieniądza elektronicznego sytuacja wygląda inaczej. By skorzystać z pieniądza elektronicznego potrzebna nam będzie specjalna karta procesorowa, która – co istotne – nie jest typową kartą bankową przypisaną do naszego rachunku, lecz stanowi tzw. kartę przedpłaconą (kartę prepaid). By skorzystać z karty prepaid, musimy zasilić ją środkami pieniężnymi z dowolnego źródła (na przykład przelejemy je z naszego banku). Z zasilonej w pieniądze karty będziemy mogli dowolnie korzystać, a ślad po transakcjach nie zapisze się na naszym koncie. Co istotne jednak, wykorzystać będziemy mogli tylko tyle pieniędzy, ile wcześniej przelejemy na daną kartę.

Chociaż Polki i Polacy są coraz mniej przywiązani do „realnego” pieniądza, czyli gotówki, nie oznacza to wcale, że bylibyśmy w stanie zupełnie zrezygnować z tradycyjnych metod płatności.Według badań aż dwóch na trzech mieszkańców naszego kraju nadal nosi przy sobie „realne” pieniądze. Mimo iż coraz rzadziej posługujemy się banknotami, cały czas są nam one potrzebne.
Nie każdy sklep czy punkt z usługami przyjmuje płatności bezgotówkowe czy elektroniczne. Wiele małych kiosków czy lokalnych sklepików akceptuje jedynie tradycyjny rodzaj pieniądza. Co równie ważne, z gotówką czujemy się bezpiecznej i większość z nas zostawia w swym portfelu banknoty właśnie na „czarną godzinę”.