Strona główna

Podatek PCC od pożyczki – jak uniknąć?

Podatek PCC od pożyczki – jak uniknąć?

Julia Wierciło

28 sierpnia 2023

Pożyczki prywatne udzielane przyjaciołom lub krewnym mogą być atrakcyjną alternatywną dla osób, które nie chcą bądź nie mogą skorzystać z ofert instytucji pożyczkowych. Należy jednak pamiętać o tym, że polskie przepisy nakładają na pożyczkobiorcę obowiązek opłacenia stosownego podatku od czynności cywilnoprawnych czyli PCC. Sprawdźmy czym dokładnie jest podatek PCC, a także czy da się go uniknąć.

Spis treści:

PCC - czym jest podatek od pożyczki?
Kiedy i od jakiej kwoty należy opłacić podatek?
Kto może uniknąć podatku PCC od pożyczki?
Jak policzyć kwotę podatku PCC?
Kara za brak zgłoszenia PCC

Zwiń spis treści

PCC - czym jest podatek od pożyczki?

PCC jest podatkiem od czynności cywilnoprawnych. Ten rodzaj podatku jest opłacany na rzecz państwa w związku z dokonywaniem pewnych czynności cywilnoprawnych, czyli tych opisanych w Kodeksie cywilnym.

Mogą to być:

umowa sprzedaży,
darowizna,
zamiana praw majątkowych i własnościowych,
dożywotnia renta,
umowa pożyczki.

Podatek od pożyczki musi być uregulowany przez osobę zaciągającą pożyczkę. PCC od pożyczki wyliczany jest na podstawie kwoty zobowiązania. Wynosi on 0,5% podstawy, co oznacza, że pożyczkobiorca zobowiązany jest do uiszczenia równowartości 0,5% kwoty zaciągniętej pożyczki.

Osoba, która bierze pożyczkę ma obowiązek opłacić odpowiedni podatek. Warto o tym pamiętać także wtedy, gdy decydujemy się na zaciągnięcie pożyczki wśród krewnych bądź znajomych. Rodzinne pożyczki również podlegają opodatkowaniu na takich samych zasadach co w przypadku pożyczek zaciąganych u obcych podmiotów. Sprawdźmy jaka podstawa prawna stoi za tego typu regulacją.

Aktem prawnym, który reguluje kwestię obowiązywania podatku PCC od pożyczki, jest Ustawa z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych. Znowelizowaną treść dokumentu możemy znaleźć w Dzienniku Ustaw na rok 2019, pod pozycją 1519. Podstawowe zapisy aktu prawnego dotyczące PCC od pożyczki brzmi następująco:

Art. 1. Czynności cywilnoprawne podlegające opodatkowaniu

Podatkowi podlegają następujące czynności cywilnoprawne:[…] umowy pożyczki pieniędzy lub rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku.

Art. 4. Podmioty obciążone obowiązkiem podatkowym

Obowiązek podatkowy […] ciąży: […] przy umowie pożyczki i umowie depozytu nieprawidłowego – na biorącym pożyczkę lub przechowawcy.

Art. 6. Podstawa opodatkowania

1. Podstawę opodatkowania stanowi: […] przy umowie pożyczki i umowie depozytu nieprawidłowego – kwota lub wartość pożyczki albo depozytu, a w przypadku umowy określającej, że wypłata środków pieniężnych nastąpi niejednokrotnie i ich suma nie jest znana w chwili zawarcia umowy – kwota każdorazowej wypłaty środków pieniężnych.

Kiedy i od jakiej kwoty należy opłacić podatek?

Podatek PCC od pożyczki pomiędzy obcymi sobie osobami należy uregulować jeżeli kwota zobowiązania przekracza 1000 zł. Jeśli jednak pożyczka wynosi mniej niż określona ilość pieniędzy, zostaje ona zwolniona z obowiązku zapłaty.
W przypadku osób z pierwszej grupy podatkowej kwota musi wynosić powyżej 10434 zł. Jest to jednak kwota wszystkich zaciągniętych w ciągu poprzednich 5 lat zobowiązań i musi być ona pożyczona od jednej osoby.

Sprawdźmy jak to wygląda w praktyce:

Podatek płacimy jedynie od tej części kwoty pożyczki, która przekracza próg zwalniający z obowiązku uiszczenia PCC na rzecz skarbówki. Jeśli więc Pan Zbigniew pożyczy od swojego kolegi (osoby niespokrewnionej) 2000 złotych, czyli o 1 tysiąc więcej, niż wynosi kwota wolna od podatku od czynności cywilnoprawnych podejmowanych względem osób niespokrewnionych, będzie musiał on zapłacić Urzędowi Skarbowemu 0,5% owej różnicy, a więc 5 złotych.

Oznacza to, że podatek od pożyczki musimy zapłacić zawsze, o ile nie wystąpiły okoliczności zwalniające nas z takiego obowiązku. Deklarację PCC musimy złożyć w okresie 14 dni od momentu zawarcia umowy pożyczkowej. Podatek ten musi być zaksięgowany naczelnikowi urzędu skarbowego, a w tym celu należy wypełnić deklarację PPCC-3.

Kto może uniknąć podatku PCC od pożyczki?

Stawka podatku jest stała i niezmienna, jednak mimo tego istnieją pewne zwolnienia podatkowe. Zależą one przede wszystkim od stopnia formalnej zażyłości między stronami umowy pożyczkowej, lecz także od wysokości, na jaką opiewa umowa.

Progi zwolnienia z podatku PCC od pożyczki:

zerowa grupa podatkowa – zwolnieniem objęta jest nielimitowa kwota pożyczki, choć w przypadku umów opiewających na więcej niż 9637 złotych (w ciągu 5 lat) konieczne jest dokonanie zgłoszenia pożyczki w urzędzie skarbowym celem zwolnienia z podatku,
pożyczka od teściów lub zięciów – zwolnieniem objęte są pożyczki na kwoty do 9637 złotych (w ciągu 5 lat),
pożyczka od osób niespokrewnionych – zwolnieniem objęte są pożyczki na kwoty do 1 000 złotych,
pożyczka bankowa – brak podatku,
pożyczka ze spółdzielczej kasy oszczędnościowo-kredytowej – brak podatku,
pożyczka pozabankowa – brak podatku,
pożyczka udzielona przez wspólnika lub akcjonariusza spółki kapitałowej – brak podatku,
pożyczka zaciągnięta w kasie zakładowej i pracowniczej kasie zapomogowo-pożyczkowej – brak podatku.

Sprawdźmy kto może liczyć na zwolnienie z podatku PCC od pożyczki.

1. Pożyczka w zerowej grupie podatkowej:

W przypadku osób najbliższych, czyli tych, które w świetle prawa zaliczone są do zerowej grupy podatkowej, kwotą pożyczki, przy której nie ma potrzeby obawiać się o żadne formalności, jest wartość 9637 złotych. Oznacza to, że udzielając pożyczki wśród osób należących do pierwszej grupy podatkowej na kwotę nie wyższą niż 9637 złotych nie ma obowiązku opłacania podatku PCC na rzecz skarbówki, a dodatkowo nie trzeba martwić się o jakiekolwiek zgłoszenia w urzędzie skarbowym.

Do zerowej grupy podatkowej zaliczani są:

obecna małżonka lub obecny małżonek,
zstępni (wnuki i dzieci – także pasierbica i pasierb),
wstępni (dziadkowie i rodzice – także macocha i ojczym),
rodzeństwo.

Osoby z I grupy podatkowej mogą bez najmniejszych formalności udzielać i przyjmować pożyczki między sobą na łączną kwotę 9637 złotych liczoną w ciagu okresu 5 lat. Nie chodzi więc o jedną pożyczkę udzieloną przez bliskiego krewnego, lecz o wszystkie pożyczki, które ten krewny udzielił nam na przełomie 5 lat wstecz.

W przypadku pożyczek na sumę wyższą niż 9637 złotych osoby z zerowej grupy podatkowej mogą w dalszym ciągu ubiegać się o zwolnienie z opodatkowania niezależnie od kwoty pożyczki. Wystarczy, że ich pożyczka zostanie zgłoszona do urzędu skarbowego poprzez złożenie deklaracji PCC-4 w terminie 14 dni od udzielenia pożyczki. Niezbędne do potwierdzenia pożyczki przez skarbówkę będzie w tym wypadku przedstawienie dowodu udzielenia pożyczki np. potwierdzenia przelewu bankowego.

2. Pożyczka w I grupie podatkowej:

Oprócz zerowej grupy podatkowej istnieje także grupa podatkowa pierwsza. Należą do niej:

teściowa,
teść,
synowa,
zięć.

Osoby z tej grupy bliskich mogą udzielać i pobierać pożyczki na kwotę 9637 złotych (limit dotyczy wszystkich pożyczek udzielonych nam przez tego samego krewnego przez okres 5 lat wstecz) bez zgłaszania tego faktu do urzędu skarbowego. W przeciwieństwie do grupy zerowej, ta grupa nie ma możliwości ubiegania się o zniesienie opodatkowania w przypadku wartości pożyczki wyższej niż 9637 zł.

3. Pożyczka od osób niespokrewnionych:

Osoby niezaliczające się do 0 oraz I grupy podatkowej są mniej atrakcyjnymi pożyczkodawcami. W tym przypadku maksymalna kwota pożyczki zakładająca zwolnienie z PCC wynosi 1 000 złotych. Ten limit dotyczy wyłącznie pożyczek prywatnych, a umowy, które podlegają opodatkowaniu VAT są zwolnione z obowiązku zapłaty podatku. Oznacza to, że nie zaliczają się do nich kredyty bankowe, pożyczki i inne zobowiązania udzielane przez instytucje finansowe, które są zwolnione z konieczności opłacenia podatku.

Jak policzyć kwotę podatku PCC?

Podatek od czynności cywilnoprawnych (PCC) to podatek pobierany od niektórych umów i czynności prawnych, takich jak umowy pożyczek. W Polsce podatek ten jest opodatkowany stawką 0,5% od wartości umowy pożyczki. Wartość podatku jest więc obliczana poprzez pomnożenie kwoty pożyczki przez 0,5%.

Sprawdźmy jak obliczanie koniecznego podatku wygląda w praktyce.

Pani Jadwiga pożycza od swojego znajomego 10 000 złotych. Aby obliczyć podatek PCC, pomnóżmy kwotę pożyczki czyli 10 000 zł przez stawkę podatku 0,5%
10 000 zł * 0,5% = 50 zł – w przypadku Pani Jadwigi obowiązkowy podatek PCC wynosi 50 złotych.

Jeżeli jednak pożyczymy kilka różnych kwot od tej samej osoby należy:

policzyć podatek od całej oczekiwanej kwoty i od razu zapłacić należność,
płacić podatek każdorazowo po pożyczeniu kolejnej kwoty.

Kara za brak zgłoszenia PCC

Jeśli urząd skarbowy dowie się o zaciągnięciu przez nas pożyczki prywatnej, a my nie opłaciliśmy koniecznego podatku może zażądać od nas zapłacenia 20-procentowego podatku od czynności cywilnoprawnej. Jest to sankcyjna stawka podatku, jednak nie dotyczy ona osób zwolnionych z obowiązku podatkowego. Sprawdźmy na jakiej podstawie prawnej opiera się to postępowanie.

Art. 7. Stawki podatku:

5. Stawka podatku wynosi 20%, jeżeli przed organem podatkowym w toku czynności sprawdzających, kontroli podatkowej, postępowania podatkowego lub kontroli celno-skarbowej:

podatnik powołuje się na fakt zawarcia umowy pożyczki, depozytu nieprawidłowego lub ustanowienia użytkowania nieprawidłowego albo ich zmiany, a należny podatek od tych czynności nie został zapłacony,
biorący pożyczkę […] powołuje się na fakt zawarcia umowy pożyczki, a nie spełnił warunku udokumentowania otrzymania pieniędzy na rachunek bankowy, albo jego rachunek prowadzony przez spółdzielczą kasę oszczędnościowo-kredytową lub przekazem pocztowym.

Z tego powodu przed zaciągnięciem pożyczki prywatnej należy dokładnie sprawdzić czy jesteśmy zwolnieni z obowiązku zapłaty podatku czy mamy obowiązek ją uiścić. Szczegółowa weryfikacja pozwoli nam uniknąć przykrych konsekwencji związanych z ewentualną pomyłką.