Umowa zlecenie – najważniejsze informacje

Umowa zlecenie (inaczej: umowa-zlecenie lub umowa zlecenia) jest jedną z umów cywilnoprawnych, jakie przewiduje polskie prawo. Przedmiotem zawarcia takiej umowy jest zlecenie konkretnej osobie wykonania wskazanej czynności prawnej. Wykonawcą tegoż zlecenia jest Zleceniobiorca, a osobą zlecającą wykonanie danej czynności – Zleceniodawca. 

PODSTAWA PRAWNA

Art. 734. Istota umowy zlecenia

§ 1. Przez umowę zlecenia przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do dokonania określonej czynności prawnej dla dającego zlecenie.
§ 2. W braku odmiennej umowy zlecenie obejmuje umocowanie do wykonania czynności w imieniu dającego zlecenie. Przepis ten nie uchybia przepisom o formie pełnomocnictwa.

Źródło: Dz.U.2019.0.1145 t.j. – Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny

Wykonanie umownie wskazanego zlecenia w wielu przypadkach wynagradzane jest odpowiednią sumą pieniężną. Z tego powodu wielu obywateli nazywa tego typu zarabianie “pracą”. W rzeczywistości jednak – z zwłaszcza z perspektywy prawnej – pracą nazywamy stosunek zwieńczony umową o pracę. Zarabianie dzięki umowie cywilnoprawnej jest wykonywaniem zlecenia, a nie pracą sensu stricto.

Umowa zlecenie jako forma zobowiązania jednej strony transakcji wobec drugiej nie gwarantuje większości praw pracowniczych. Zleceniobiorca nie może liczyć na ustawowy urlop wypoczynkowy czy urlop okolicznościowy. W wielu przypadkach zarabiający na umowie zlecenia rodzice nie otrzymają także stosownego zasiłku macierzyńskiego. Dlaczego więc tak wiele osób decyduje się na zarabianie w oparciu o umowę zlecenia? O tym w kolejnych akapitach.

Zleceniobiorcą umowy cywilnoprawnej może być zarówno osoba fizyczna, jaki i jednostka nieposiadająca osobowości prawnej (na przykład spółka osobowa) oraz osoba prawna (na przykład korporacja lub spółka kapitałowa). Ważne, by wykonawca zlecenia posiadał zdolność do czynności prawnych. Według polskiego prawa owej zdolności nie posiadają osoby całkowicie ubezwłasnowolnione oraz młodzież poniżej 13 roku życia. 

Umowa zlecenie, w przeciwieństwie do umowy o pracę, nie zakłada obowiązku wykonywania swych obowiązków (zlecenia/pracy) w ściśle określonym czasie i miejscu. Wykonywanie zlecenia nie zakłada także ścisłego nadzoru ze strony Zleceniodawcy i pozostawia sporą swobodę w przypadku rozwiązywania umowy. Dlatego umowa zlecenie jest idealnym rozwiązaniem dla wszystkich wykonujących tzw. wolne zawody. 

Z drugiej strony jednak umowa zlecenie nie jest najlepszym wyborem w przypadku osób, którym zależy na pracowniczych przywilejach i – co ważne – na ustabilizowaniu i się i bezpiecznym założeniu rodziny. Umowa zlecenie nie jest godnie respektowania przez kredytodawców i w wielu przypadkach uniemożliwia skorzystanie z pełnego wymiaru zasiłku macierzyńskiego. Młodzi rodzice-Zleceniobiorcy, którzy nie poddali się dobrowolnemu ubezpieczeniu, mogą za to pobrać kosiniakowe (dla porównania – kosiniakowe należy się także zarejestrowanym bezrobotnym).

Składki ZUS potrącane są od wynagrodzenia wypłacanego z tytułu umowy zlecenia. To, jak wiele trafi z naszej wypłaty do Zakładu Ubezpieczeń społecznych, zależy od wielu czynników – przede wszystkim od tego, jakie inne tytuły ubezpieczeń posiadamy.

Polskie przepisy wyróżniają następujące rodzaje składek opłacanych przez Pracodawcę lub Zleceniodawcę:

1. składki zdrowotne (obowiązkowe)
2. składki społeczne, w których skład wchodzą składki emerytalne, rentowe i wypadkowe (zwykle obowiązkowe), a także składki chorobowe (w przypadku umowy Zlecenia – dobrowolne).

Umowy zlecenia podlegają obowiązkowemu ubezpieczeniu zdrowotnemu. Kwestia pakietu składek społecznych jest zależna od indywidualnej sytuacji Zleceniobiorcy. Jeśli nie osiąga on z innych tytułów przychodu równego lub przekraczającego minimalne wynagrodzenie za pracę (w 2020 roku: 2600 zł brutto), a także jeśli nie podlega ubezpieczeniu społecznemu z tytułu innego stosunku pracy lub umowy cywilnoprawnej, Zleceniobiorca musi zostać objęty składkami społecznymi. Fakultatywna pozostaje wówczas kwestia składek chorobowych. 

Uczniowie i studenci a ubezpieczenie

Uczniowie lub studenci do ukończenia 26. roku życia nie są objęci jakimikolwiek ubezpieczeniami Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z tytułu umowy zlecenia.

• za ucznia uznaję się osobę pobierającą naukę w szkole do dnia 31 sierpnia danego roku (czas ważności legitymacji szkolnej), a jeśli przedstawiła zaświadczenie o przyjęciu na studia wyższe – do 30 września.
• za studenta uznaje się osobę pobierającą naukę na uczelni wyższej do daty skreślenia z listy studentów (weryfikacja za pomocą wystawionego zaświadczenia o studiowaniu) lub do daty zakończenia studiów.

Co istotne, za datę zakończenia studiów uważa się dzień złożenia egzaminu dyplomowego (obrona pracy dyplomowej). W przypadku kierunków lekarskich, lekarsko-dentystycznych i weterynarii terminem tym jest dzień złożenia wymaganego planem studiów ostatniego egzaminu. A w przypadku kierunku farmacja – dzień zaliczenia ostatniej przewidzianej w planie studiów praktyki. Należy także pamiętać, iż za studentów nie uznaje się uczestników studiów doktoranckich i podyplomowych.

Aby „zatrudnić” daną osobę do wykonania określonego zlecenia, właściwie nie trzeba sporządzać żadnej umowy cywilnoprawnej. Umowa-zlecenie w przeciwieństwie do umowy o pracę nie musi być zawarta na piśmie. Strony mogą umówić się na wykonanie zlecenia w formie ustnej, a wszelkie zmiany umowy zawarte w tej formie również mogą być wprowadzone w ten sam sposób. 

Większość Zleceniodawców decyduje się jednak na spisanie umowy cywilnoprawnej ze Zleceniobiorcą. Wynika to z czystego pragmatyzmu i  chęci zabezpieczenia własnych interesów. Nie jest to oczywiście zabezpieczenie jednostronne – Zleceniobiorca dostaje tym samym pisemne potwierdzenie postanowień umowy (w tym oczywiście wysokości wynagrodzenia). 

Warto także pamiętać, że od blisko dwóch lat w Polsce obowiązuje minimalna stawka godzinowa, jaka dotyczy wynagrodzeń Zleceniobiorców za wywiązanie się z podjętej umowy cywilnoprawnej. W roku 2023 stawką tą jest kwota 23,50 zł za godzinę brutto. Każdy przyszły Zleceniodawca powinien pamiętać o owym fakcie i o wynikającej z niego konieczności ewidencjonowania godzin wykonywania zlecenia przez drugą stronę umowy.

Jak wspomnieliśmy już we wcześniejszej części artykułu, Zleceniobiorca nie posiada praw pracowniczych, bowiem pracownikiem de facto nie jest. Przywileje Zleceniobiorców określa Kodeks cywilny, natomiast przywileje pracowników – Kodeks pracy. Z tego powodu właśnie zatrudnieni na umowie zlecenia Polacy nie mogą liczyć na prawnie gwarantowany urlop pracowniczy (urlop wypoczynkowy). 

Zleceniobiorca może cieszyć się prawem do urlopu tylko wtedy, gdy takowe przywileje wynikają z treści umowy cywilnoprawnej (a więc z dobrej woli Zleceniodawcy). W pisemnym akcie zlecenia nie można wprawdzie zawrzeć informacji o odpłatnym urlopie (to termin zarezerwowany dla umowy o pracę). Można natomiast umieścić zapis o odpłatnej przerwie w wykonywaniu zlecenia. 

Warto jednak dodać, iż urlop chorobowy (tzw. „L4”) przysługuje Zleceniobiorcom – lecz tylko wtedy, gdy opłacają oni dobrowolne składki chorobowe. Jeśli uiszczają należność za ubezpieczenie chorobowe, mogą udać się do lekarza pierwszego po odpowiednie zwolnienie lekarskie (ZUS ZLA). Lekarz natomiast, jeszcze przed wystawieniem druku, musi obowiązkowo zbadać pacjenta.

Aktem prawnym, który reguluje kwestię zawierania umów zlecenia, jest Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 roku – Kodeks cywilny. Dokument ten wszedł w życie wraz z początkiem 1965 roku. Jego treść znaleźć można w Dzienniku Ustaw numer 16 na rok 1964, pod pozycją 93. 

Kodeks cywilny reguluje między innymi kwestię wynagrodzenia  za wykonane zlecenie. Przepis ten  brzmi następująco:

Art. 735. Wynagrodzenie zleceniobiorcy

§ 1. Jeżeli ani z umowy, ani z okoliczności nie wynika, że przyjmujący zlecenie zobowiązał się wykonać je bez wynagrodzenia, za wykonanie zlecenia należy się wynagrodzenie.
§ 2. Jeżeli nie ma obowiązującej taryfy, a nie umówiono się o wysokość wynagrodzenia, należy się wynagrodzenie odpowiadające wykonanej pracy.

Art. 742. Zwrot wydatków i zwolnienie z zobowiązań

Dający zlecenie powinien zwrócić przyjmującemu zlecenie wydatki, które ten poczynił w celu należytego wykonania zlecenia, wraz z odsetkami ustawowymi; powinien również zwolnić przyjmującego zlecenie od zobowiązań, które ten w powyższym celu zaciągnął w imieniu własnym.

Art. 743. Udzielenie zaliczki na żądanie

Jeżeli wykonanie zlecenia wymaga wydatków, dający zlecenie powinien na żądanie przyjmującego udzielić mu odpowiedniej zaliczki.

Art. 744. Termin płatności wynagrodzenia

W razie odpłatnego zlecenia wynagrodzenie należy się przyjmującemu dopiero po wykonaniu zlecenia, chyba że co innego wynika z umowy lub z przepisów szczególnych.

Źródło: Dz.U.2019.0.1145 t.j. – Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny

Umowa zlecenie, znana także jako umowa zlecenia, to jedna z umów cywilnoprawnych obowiązujących w Polsce. Jest to umowa, w której zleceniobiorca zobowiązuje się do wykonania określonej czynności prawnej na rzecz zleceniodawcy w zamian za wynagrodzenie. Tekst zawiera omówienie podstawowych kwestii dotyczących umowy zlecenia, takich jak jej definicja, podstawa prawna, zasady zatrudnienia na tym rodzaju umowy, oraz kwestie związane ze składkami na ZUS.

Umowa zlecenie jest elastycznym instrumentem, który może być wykorzystywany przez różne podmioty, w tym osoby fizyczne, jednostki nieposiadające osobowości prawnej, oraz osoby prawne. Umowa ta nie narzuca konkretnej lokalizacji ani czasu pracy, co sprawia, że jest idealna dla osób pracujących w tzw. “wolnych zawodach”. Jednakże brak w niej większości pracowniczych przywilejów, takich jak urlop wypoczynkowy czy urlop macierzyński. Warto również zaznaczyć, że umowa zlecenie nie musi być koniecznie zawarta na piśmie, choć wiele osób decyduje się na spisanie jej w formie pisemnej, aby zabezpieczyć swoje interesy. Warto również znać minimalną stawkę godzinową obowiązującą w danym roku, co jest istotne przy ustalaniu wynagrodzenia w umowie zleceniu.

Jedną z istotnych kwestii omawianych w tekście jest sprawa urlopu. W przypadku umowy-zlecenia, zleceniobiorcy nie przysługuje prawnie gwarantowany urlop wypoczynkowy. Jednakże, zleceniobiorcy mogą uzyskać urlop na podstawie umowy, jeśli takie postanowienia zostaną zawarte w umowie. Warto zwrócić uwagę, że urlop chorobowy (zwany “L4”) przysługuje zleceniobiorcom, ale tylko wtedy, gdy opłacają oni dobrowolne składki chorobowe.

Umowa zlecenie jest popularnym rodzajem umowy cywilnoprawnej w Polsce, ale nie daje zleceniobiorcom pełnego spektrum praw pracowniczych. Dla wielu osób jest to atrakcyjna opcja ze względu na elastyczność, ale równocześnie wiąże się z pewnymi ograniczeniami, szczególnie jeśli chodzi o świadczenia socjalne. Przy zawieraniu i wykonywaniu umów-zleceń zawsze warto konsultować się z profesjonalnym doradcą lub prawnikiem, aby uniknąć ewentualnych problemów prawnych.