Bank a parabank – różnice

Można powiedzieć, że bank jest instytucją pośredniczącą między podmiotami dysponującymi nadwyżkami kapitału (czyli tymi, który tworzą podaż), a podmiotami potrzebującymi kapitału (czyli tymi, który kreują popyt). Dzięki tej swoistej mediacji banku przeprowadzane są niezliczone transakcje kapitałowe, dzięki którym polski rynek finansowy wciąż aktywnie funkcjonuje.

Sam termin „bank” wywodzi się od francuskiego „banque” i włoskiego „banco” odnoszących się do stołów, przy których renesansowi handlarze i złotnicy przeprowadzali swoiste transakcje między zainteresowanymi klientami. Idea banku zrodziła się jednak znacznie szybciej, niż w XIV wieku. Korzeni współczesnej bankowości doszukiwać się można w starożytnych kulturach – zwłaszcza Mezopotamii i semickiej Babilonii.

Polski system bankowy, czyli całokształt działających na krajowym rynku instytucji bankowych, oparty jest na klasycznym modelu organizacyjnym, czyli na dwuszczeblowym systemie bankowym. W jego skład wchodzą:

• poszczególne banki komercyjne (operacyjne),
• jeden bank centralny, tzw. „bank banków”, który nie zajmuje się obsługą osób prywatnych, lecz emisją znaków pieniężnych, obsługą budżetu państwa i kontrolą publicznego sektora bankowego.

Co istotne jednak, każdy bank objęty jest gwarancją depozytów – oznacza to, że w przypadku osiągnięcia przez bank niewypłacalności Bankowy Fundusz Gwarancyjny zapewni klientom danej instytucji zwrot ulokowanej w banku gotówki. Nad polskim systemem bankowym już od blisko 10 lat pieczę sprawuje Komisja Nadzoru Finansowego – jeden z najważniejszych organów kontroli polskiego rynku finansowego, a zarazem centralny organ administracji rządowej.  Tak silna i szczelna kontrola nad bankami świadczy o powadze tychże instytucji i o randze, jaką pełnią one na ogólnoświatowym rynku finansowym.

Banki podlegają specjalnym przepisom i regulacjom prawnym dedykowanym jedynie tejże określonej grupie instytucji. Aktem prawnym, jaki reguluje kwestię banków i ich funkcjonowania na polskim rynku finansowym, jest Ustawa z dnia 29. sierpnia 1997 roku – Prawo Bankowe. Dokument ten wszedł w życie wraz z początkiem 1998 roku, a jego treść odnaleźć można w Dzienniku Ustaw nr 140 na rok 1997, pod pozycją 939.

Sposób sprawowania kontroli nad polskimi bankami, a także kwestia nadzorczej roli KNF-u uregulowane zostały na mocy Ustawy z dnia 21. lipca 2006 roku o nadzorze nad rynkiem finansowym. Dokument ten znajduje się w Dzienniku Ustaw nr 157 na rok 2006, pod pozycją 1119.

Według słownika PWN przedrostek „para-” jest pierwszym członem wyrazów złożonych i oznacza tyle, co „niby” lub „prawie”. Taka nadwyżka znaczeniowa w przypadku terminu „bank” sugeruje więc, że „parabank” jest jedynie „niby-bankiem” czy też „prawie-bankiem” – instytucją, jaka podobna jest do swego wzorca, lecz z pewnością nie jest jego pełnoprawnym substytutem.

Co równie istotne, prywatne instytucje pożyczkowe nie podlegają centralnej i jednolitej kontroli prowadzonej przez jeden z organów administracji rządowej – Komisję Nadzoru Finansowego. Nad standardami współczesnego rynku parabanków czuwa Polski Związek Instytucji Pożyczkowych, jednak działalność tego podmiotu ogranicza się jedynie do promowania jak najlepszych standardów biznesowych oraz do wyróżniania tych parabanków, które stosują się do owych wytycznych.

Polskie parabanki funkcjonują według zasady tzw. piramidy finansowej – czyli struktury, w której zysk konkretnego uczestnika jest bezpośrednio uzależniony od wpłat późniejszych uczestników, stojących niejako niżej w tej strukturze. Oznacza to, że wszystkie oferowane przez parabanki usługi (takie jak chociażby udzielanie pożyczek) wykonywane są z pieniędzy uzyskanych od innych klientów danej firmy. Tego typu schemat jest – zdaniem ekspertów finansowych -niestabilny, a co za tym idzie – niekorzystny dla uczestników.

Warto także dodać, że działające na polskim rynku parabanki zajmują się jedynie tzw. instrumentami dłużnymi. Oznacza to, że zakres oferowanych przez owe instytucje usług ogranicza się do udzielania pożyczek, takich jak pożyczki online na rzecz konsumenta. Firmy pożyczkowe nie mają w swej ofercie takich produktów, które pozwoliłyby klientom zarobić lub po prostu ulokować swe środki w bezpiecznym miejscu. Lokaty, konta oszczędnościowe czy rachunki (ROR) dostępne są jedynie w bankach.

W tej części artykułu przedstawimy wszystkie najważniejsze różnice, jakie dzielą banki i prywatne instytucje pożyczkowe. Zebrane informacje pozwolą każdemu konsumentowi samodzielnie zadecydować, której instytucji zaufa i na jaką ofertę się skusi.

Jak wspomnieliśmy we wcześniejszej części artykułu, banki podlegają innym regulacjom prawnym, co prywatne instytucje pożyczkowe.

Taka rozdzielność podstaw prawnych jednoznacznie sugeruje, że produkty i usługi oferowane przez obie te instytucje będą podlegać odrębnym regulacjom, a a ich charakterystyka okaże się zupełnie różna.

Prywatne instytucje pożyczkowe nie podlegają – tak jak polskie banki – centralnej i jednolitej kontroli prowadzonej przez jeden z czołowych organów administracji rządowej. Komisja Nadzoru Finansowego pełni rolę kontrolną jedynie wobec banków komercyjnych (dzięki czemu instytucje te są w oczach konsumentów stabilne i godne zaufania publicznego).

Nad standardami współczesnego rynku parabanków czuwa natomiast Polski Związek Instytucji Pożyczkowych, jednak działalność tego podmiotu ogranicza się do promowania jak najlepszych standardów biznesowych oraz do wyróżniania tych parabanków, które stosują się do owych wytycznych.

Każdy polski bank komercyjny objęty jest gwarancją depozytów. Oznacza to, że w przypadku osiągnięcia przez bank niewypłacalności Bankowy Fundusz Gwarancyjny zapewni Klientom danej instytucji zwrot ulokowanej w banku gotówki. W przypadku parabanków sprawa ta wygląda nieco inaczej. Wiele prywatnych firm pożyczkowych należy bowiem do tzw. szarej strefy równoległych systemów bankowych [ang. shadow banking], czyli do tego obszaru bankowości, jaki charakteryzuje się podwyższonym poziomem ryzyka i brakiem zabezpieczenia wpłaconych przez klientów środków na wypadek ewentualnego bankructwa firmy.

Bank jest instytucją pośredniczącą między podmiotami dysponującymi nadwyżkami kapitału (czyli tymi, który tworzą podaż), a podmiotami potrzebującymi kapitału (czyli tymi, który kreują popyt). Dzięki tej swoistej mediacji banku przeprowadzane są niezliczone transakcje kapitałowe, w których uczestniczyć mogą zarówno ci, którzy chcą ulokować swe oszczędności w bezpiecznym miejscu, jak i ci, którym chwilowo brakuje pieniędzy i którzy potrzebują zastrzyku gotówki.

Parabanki natomiast funkcjonują według innej zasady. Mowa o tzw. Piramidzie finansowej – czyli strukturze, w której obsługa konkretnego uczestnika jest bezpośrednio uzależniona od wpłat późniejszych uczestników, stojących niejako niżej w tej piramidalnej strukturze. Oznacza to, że wszystkie oferowane przez parabanki usługi (takie jak chociażby udzielanie pożyczek bez dowodu) wykonywane są z pieniędzy uzyskanych od innych klientów danej firmy. Tego typu schemat jest – zdaniem ekspertów finansowych – niestabilny, a co za tym idzie – niekorzystny dla uczestników.

Bank, prowadząc swoistą mediację miedzy twórcami popytu a konsumentami kreującymi podaż, umożliwiają dokonanie wielu transakcji kapitałowych, w których uczestniczyć mogą zarówno ci, którzy chcą ulokować swe oszczędności w bezpiecznym miejscu, jak i ci, którym chwilowo brakuje pieniędzy i którzy potrzebują zastrzyku gotówki. Dlatego w ofercie banków znajdziemy nie tylko pożyczki, lecz także:

• długoterminowe kredyty konsumenckie,
• lokaty,
• rachunki oszczędnościowo-rozliczeniowe,
• fundusze inwestycyjne.

Parabanki natomiast, funkcjonując według zamkniętego schematu tzw. piramidy finansowej, ograniczają zakres oferowanych przez siebie produktów jedynie do tzw. instrumentów dłużnych, czyli np. pożyczek na dowód.

Jednym z najważniejszych czynników, które wpłynęły na ukształtowanie tak pozytywnego wizerunku banków, jest fakt, iż nad polskim systemem bankowym już od blisko 10 lat pieczę sprawuje Komisja Nadzoru Finansowego – centralny organ administracji rządowej. Silna, jednolita i ogólnopaństwowa kontrola nad bankami świadczy o powadze tychże instytucji i o randze, jaką pełnią one na ogólnoświatowym rynku finansowym.

Co równie istotne, wiele polskich parabanków należy do tzw. szarej strefy równoległych systemów bankowych, czyli do tego obszaru bankowości, jaki charakteryzuje się podwyższonym poziomem ryzyka i brakiem zabezpieczenia wpłaconych przez klientów środków na wypadek ewentualnego bankructwa firmy. Wszystkie te czynniki budują negatywną opinię publiczną wobec prywatnych instytucji pożyczkowych, a co równie ważne – burzą zaufania konsumenckie do oferowanych przez nie usług.

Banki komercyjne przeprowadzają dogłębną analizę zdolności oraz wiarygodności kredytowej każdej osoby, która zwróci się do nich o finansowe wsparcie. Zanim bank wypłaci pożyczkę wnioskodawcy, najpierw dokładnie sprawdzi jego historię kredytową, upewni się, jak stabilne jest jego źródło utrzymania i zbada, czy nie był on wcześniej odnotowany na jednej z czarnych list dłużników.

Tak rygorystyczne sposoby analizy konsumenckiej mogą być „nie do przejścia” dla wielu klientów, którym w przeszłości zdarzyło się spóźnić ze spłatą kredytu lub którzy nie mają w oczach banku wystarczająco wysokiej zdolności kredytowej, by uporać się ze spłatą raty (taka sytuacja często spotyka m.in. przedsiębiorców rozliczających się w formie ryczałtu).

Właśnie dla takiej grupy konsumentów dedykowane są pożyczki z parabanków. Instytucje te ograniczają weryfikację zdolności kredytowej oraz wiarygodności konsumenckiej wnioskodawcy do minimum. Wiele z nich nie sprawdza nawet opinii o danym kliencie w bazach BIK i BIG, a dane na temat osiąganych dochodów gromadzi „na słowo” – bez zaświadczeń i pisemnych dowodów.

Banki, które przeprowadzają dogłębną i rygorystyczną analizę sytuacji materialnej wnioskodawcy, mogą zaoferować swym klientom, wobec których orzeczona została pozytywna decyzja kredytowa, korzystne warunki pożyczki lub kredytu. Wszystko to dlatego, że „pewny” konsument z pewnością spłaci swe zobowiązanie – a tym samym nie narazi banku na ewentualne straty.

W przypadku parabanków sytuacja ta jest zgoła różna. Prywatne instytucje pożyczkowe często oferują swe produkty klientom, którzy z racjonalnego punktu widzenia nie są godnymi zaufania konsumentami. W związku z tym wiele zaciągniętych zobowiązań pozostaje niespłaconych, a parabanki znacznie na tym tracą. By uchronić się przed ewentualnym bankructwem i niewypłacalnością na wypadek masowego opóźniania się w spłacie zobowiązań przez pożyczkobiorców, parabanki stosują swoisty system amortyzacji, jaki polega na podwyższaniu kosztów udzielanych pożyczek.