Parabanki – najważniejsze informacje

Parabanków nie dotyczą zapisy ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku nazywanej po prostu prawem bankowym. Dlaczego? W prostego powodu: nie są one bankami sensu stricto. Przedrostek „para-” dołączony do leksemu „bank” oznacza tyle, co „niby” lub „prawie”. Parabank jest więc „niby-bankiem” lub „prawie-bankiem”.

Prywatne instytucje pożyczkowe nie podlegają centralnej i jednolitej kontroli prowadzonej przez jeden z organów administracji rządowej – przez Komisję Nadzoru Finansowego. Nad standardami współczesnego rynku parabanków czuwa Polski Związek Instytucji Pożyczkowych. Co istotne jednak, działalność tego podmiotu ogranicza się jedynie do promowania jak najlepszych standardów biznesowych. PZIP nie ma siły sprawczej – nie może sterować parabankami, czy oferowanymi produktami, takimi jak np. pożyczki online.

W większości przypadków są także dużo droższe (większe odsetki i koszty pozaodsetkowe). Wynika to z wysokiego ryzyka inwestycyjnego i finansowania pożyczek środkami własnymi. Bank i parabank dzieli zatem wiele aspektów.

Parabanki działające na polskim rynku nie podlegają tym samym regulacjom prawnym, co instytucje bankowe (banki komercyjne). Aktem prawnym, jaki reguluje kwestię banków i ich funkcjonowania na polskim rynku finansowym, jest Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 roku – Prawo Bankowe. Treść tego dokumentu w najmniejszym nawet stopniu nie obejmuje działalności prowadzonej przez prywatne firmy pożyczkowe. 

Innym dokumentem prawnym, który reguluje kwestię funkcjonowania parabanków na polskim rynku, jest Ustawa antylichwiarska. Owy akt prawny został przyjęty przez rząd już w lipcu 2015 roku, lecz w pełni zaczął obowiązywać dopiero od 11 marca 2016 roku. Ustawa antylichwiarska wprowadziła w życie zasady rzetelnej weryfikacji firm pożyczkowych, które do 2015 roku masowo otwierały się na polskim rynku finansowym.

Co więcej, ustawa antylichwiarska ograniczyła także wysokość tak zwanych „ukrytych opłat”, czyli kosztów pozaodsetkowych zobowiązań, takich jak np. pożyczki na raty. Dokument ten przyczynił się także do ograniczenia zjawiska rolowania długu przez instytucje pożyczkowe i obniżenia progu maksymalnych odsetek za opóźnienia w spłacie. Co więcej, ustawa lichwiarska prowadziła konkretne wytyczne co do jakości informowania klientów banków i parabanków o rzeczywistych kosztach pożyczki.

Polskie parabanki funkcjonują według zasady tzw. piramidy finansowej. Jest to specyficzny rodzaj struktury organizacyjnej, w której zysk konkretnego uczestnika jest bezpośrednio uzależniony od wpłat późniejszych uczestników, stojących niejako niżej w tej strukturze. Co to oznacza w praktyce? Wszystkie oferowane przez parabanki usługi, takie jak chociażby udzielanie pożyczek w 15 minut, finansowane są z pieniędzy uzyskanych od innych klientów danej firmy.

Parabanki działające na polskim rynku zajmują się jedynie instrumentami dłużnymi. Oznacza to, iż zakres oferowanych przez owe instytucje usług ogranicza się do udzielania zobowiązań, takich jak pożyczki na dowód, na rzecz konsumenta. Firmy pożyczkowe nie mają w swej ofercie takich produktów, które pozwoliłyby klientom zarobić lub po prostu ulokować swe środki w bezpiecznym miejscu. Reguła jest prosta: to nie klient ma zarobić, lecz parabank. Dlatego wszelkie lokaty czy konta oszczędnościowe dostępne są jedynie w bankach.

Na koniec warto dodać, ku przestrodze naszych czytelników, iż wiele prywatnych firmy pożyczkowych należy do tak zwanej szarej strefy równoległych systemów bankowych (ang. shadow banking). Jest to specyficzny obszar bankowości, jaki charakteryzuje się podwyższonym poziomem ryzyka i brakiem zabezpieczenia wpłaconych przez klientów środków na wypadek ewentualnego bankructwa firmy.

Lista parabanków działajacych w Polsce jest naprawdę długa. Na szczęście od blisko dwóch lat działa na polskim rynku oficjalny Rejestr Instytucji Pożyczkowych. Każda firma pożyczkowa, jaka sprzedaje lub chce zacząć sprzedawać swe produkty konsumentom, musi dokonać oficjalnego wpisu do tegoż rejestru. W przeciwnym wypadku działanie takiej firmy będzie niezgodne z prawem. Rejestr Instytucji Pożyczkowych został utworzony na skutek regulacji prawnych, jakie weszły w życie pod koniec lipca 2017 roku. Nad funkcjonowaniem Rejestru czuwa podmiot stanowiący jeden z najważniejszych filarów kontroli polskiego rynku pieniężnego – Komisja Nadzoru Finansowego.

Jeśli jednak posiadamy niespłacone zobowiązania, a mimo tego potrzebujemy dodatkowej gotówki, możemy skorzystać z opcji pożyczek z komornikiem. Pamiętajmy jednak, że takie rozwiązanie nie zawsze będzie odpowiednie, szczególnie jeżeli próbujemy spłacić zaległości kolejną pożyczką. Może to bowiem prowadzić do poważnych kłopotów finansowych.

Chwilówki z parabanków są niezwykle popularną formą pożyczki wsród osób, których zdolność i wiarygodność kredytowa nie pozwalają na otrzymanie pomocy finansowej w banku. Niestety zaciąganie chwilówek przez niestabilne finansowo osoby wiąże się ze sporym ryzykiem i może doprowadzić do uwikłania konsumenta w niekończącą się spiralę zadłużenia. 

Często informują one klientów o korzystnie niskim oprocentowaniu pożyczki, pomijając wzmiankę dodatkowych kosztach oferty. Zazwyczaj parabanki oferują swe produkty na krótki (zaledwie kilkutygodniowy czy kilkumiesięczny) okres spłaty. Dla wielu konsumentów takie rozwiązanie bywa niekorzystne. Jednak firmy pożyczkowe doskonale zdają sobie sprawę z takiego stanu rzeczy i albo nie umożliwiają przedłużenia okresu spłaty zobowiązania (by zmusić konsumenta do zaciągnięcia kolejnej chwilówki na spłacenie poprzedniej), albo dają taką możliwość, lecz liczą sobie za to wysokie koszty dodatkowe. Przed zaciągnięciem zobowiązania należy dokładnie sprawdzić interesującą nas firmę, np. poprzez ranking pożyczek bez BIK.

Firmy pożyczkowe często tworzą wielkie i działające na wielu frontach korporacje sprzedażowe. Zarabiają one nie tylko na udzieleniu pożyczek, lecz także na gromadzeniu i przekazywaniu ich danych osobowych do podmiotów trzecich. Warto pamiętać, iż podpisując umowę z parabankiem, wyrażamy zgodę na gromadzenie naszych danych osobowych, a często także na ich dalszy przekaz (sprzedaż).

Ryzykowny zdaje się być także fakt, iż polskie parabanki funkcjonują według zasady tzw. piramidy finansowej. Jest to rodzaj struktury organizacyjnej, w której zysk konkretnego uczestnika jest bezpośrednio uzależniony od wpłat późniejszych uczestników, stojących niejako niżej w tej strukturze. Zdaniem ekspertów finansowych tego typu organizacja bywa niestabilna, a co za tym idzie – niekorzystna dla konsumentów.