System bankowy w Polsce – jak działa?

System bankowy w Polsce – jak działa?

author
Halszka Gronek
02 października 2019
Ekspertka finansowa na zadluzenia.com, ukończyła dziennikarstwo i socjologię na Uniwersytecie Gdańskim. Autorka kompendiów wiedzy na temat społecznych aspektów świata finansów i ekonomii.

Większość z nas choć raz w życiu miała do czynienia z bankiem. Niewielu wie jednak o tym, iż banki komercyjne to zaledwie jeden z wielu organów całego systemu bankowego. Co tworzy ten system? Jakie wyróżniamy jego filary? Które akty prawne regulują jego istnienie? Odpowiedzi znajdziecie w dzisiejszym artykule.

Spis treści:

  1. System bankowy - czym jest?
  2. Struktura systemu bankowego w Polsce
  3. System bankowy - filar stabilizujący
  4. System bankowy - filar instytucji tworzących
  5. System bankowy - filar pomocniczy
  6. System bankowy w Polsce - podstawa prawna
  7. System bankowy w Polsce - najważniejsze informacje
Zwiń spis treści

System bankowy - czym jest?

Mianem systemu bankowego określa się złożoną siatkę instytucji bankowych wraz z szeregiem zasad i norm, jakie określają wzajemne powiązania organów systemu i ich stosunki z otoczeniem. Uważa się, że klasycznym modelem systemu bankowego dla gospodarek rynkowych jest tak zwany dwuszczeblowy system instytucji bankowych. Nadrzędnym organem takiego systemu jest bank centralny, przez wielu określany mianem „banku banków”. Drugi (niższy) szczebel struktury składa się z banków komercyjnych, czyli banków świadczących usługi klientowi masowemu. Podział banków komercyjnych (operacyjnych) nie jest oczywisty. Większość z nas wyróżnia banki w formie spółek akcyjnych (najbardziej popularne banki w Polsce, np. Pekao S.A., mBank, Millenium itp.) oraz banki spółdzielcze. Podział ten jest jak najbardziej poprawny, choć warto doprecyzować, że niektóre z tychże banków określane są mianem uniwersalnych (gwarantujących szeroki wybór produktów i usług), a niektóre klasyfikują się do grona banków wyspecjalizowanych (posiadających ofertę nastawioną na konkretny obszar rynkowy, np. hipoteki lub inwestycje).

Ważne!

Do banków komercyjnych nie zalicza się spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych (tak zwanych SKOK-ów). Wielu konsumentów myli kasy z bankami spółdzielczymi, nie zdając sobie sprawy, że obie te instytucje regulowane są zupełnie innymi przepisami prawa.

Warto dodać, iż cały system bankowy wchodzi w skład szerszego systemu finansowego. Ten z kolei jest częścią nadrzędnego względem siebie systemu ekonomicznego. Bez systemu ekonomicznego niemożliwe byłoby dziś kontrolowanie i utrzymanie krajowej gospodarki. Jego podstawowym i ostatecznym celem jest zaspokajanie potrzeb poprzez wytwarzanie produktów i usług. System bankowy odgrywa w tym obszarze znaczącą rolę, przyczyniając się chociażby do podtrzymywania ruchu pieniądza. Dodatkowo, w kontekście systemu bankowego, kluczową rolę odgrywają różnorodne produkty finansowe, takie jak m.in. kredyty gotówkowe, kredyty online, pożyczki na dowód oraz pożyczki na raty. Te instrumenty finansowe stanowią istotny element wspierający konsumpcję, inwestycje i rozwój gospodarczy, umożliwiający jednostkom i przedsiębiorstwom realizację swoich planów oraz spełnianie bieżących potrzeb. Wprowadzając nowe możliwości finansowe, system bankowy sprzyja dynamiczności i płynności ekonomicznej, wspierając jednocześnie dostęp do środków finansowych dla różnych grup społecznych.

Struktura systemu bankowego w Polsce

Każde państwo odpowiedzialne jest za kształtowanie własnego systemu finansowego, w tym oczywiście systemu bankowego. Nie inaczej było w przypadku Polski. Eksperci uważają, że polski system bankowy składa się z trzech najważniejszych filarów. Mowa o instytucjach stabilizujących, tworzących rynek oraz o organach pomocniczych. Poniżej przedstawiamy krótką charakterystykę każdego z tych filarów.

System bankowy - filar stabilizujący

Instytucje stabilizujące system bankowy są odpowiedzialne za nadzorowanie prawidłowego funkcjonowania całego systemu. Najważniejszym ich organem jest oczywiście polski bank centralny, a więc Narodowy Bank Polski. Instytucja ta zajmuje się przede wszystkim regulowaniem płynności banków i wspieraniem ich stabilności finansowej. Z tego względu NBP nazywany jest przez wielu „bankiem banków”. Oprócz banku centralnego za instytucję stabilizującą system bankowy w Polsce uznaje się także Komisję Nadzoru Finansowego. Jako organ nadzorujący KNF zapewnia kontrolę nad prowadzeniem działalności bankowej oraz podejmuje działania służące prawidłowemu funkcjonowaniu rynku. Trzecim organem filaru stabilizującego jest Bankowy Fundusz Gwarancyjny. Instytucja ta gwarantuje depozyty banków w Polsce, a ponadto realizuje działalność pomocową w stosunku do instytucji bankowych zagrożonych upadłością. Do zadań BFG zalicza się również gromadzenie i analizowanie informacji o bankach objętych systemem gwarantowania.

System bankowy - filar instytucji tworzących

Za właściwy trzon systemu bankowego uważa się instytucje tworzące rynek, a więc tak zwany sektor bankowy. Mowa tu oczywiście o bankach operacyjnych, a więc tych, które swą ofertę kierują bezpośrednio do konsumentów. Dzielimy je na banki komercyjne o statusie spółki akcyjnej, banki spółdzielcze i oddziały innych instytucji kredytowych. W tym miejscu warto również wspomnieć o wyjątkowym banku – Banku Gospodarstwa Krajowego. Nie jest on ani bankiem komercyjnym, ani spółdzielczym; określa się go mianem państwowego banku rozwoju. Najważniejszą misją BGK jest dążenie do rozwoju społeczno-gospodarczego Polski oraz wspieranie sektora publicznego w realizacji jego zadań.

System bankowy - filar pomocniczy

Trzeci, ostatni już, filar polskiego systemu bankowego tworzą instytucje, które wprawdzie nie prowadzą działalności depozytowo-kredytowej, lecz których działalność bezpośrednio wpływa na jakość funkcjonowania całego rynku bankowego. Mowa tu między innymi o emitentach kart płatniczych (bez których ciężko dziś wyobrazić sobie działalność banków) czy instytucjach ubezpieczających (współpracujących z bankami chociażby na zasadzie udzielania ubezpieczeń kredytów). Filar pomocniczy polskiego systemu bankowego współtworzą również: Krajowa Izba Rozliczeniowa, Biuro Informacji Kredytowej, Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych czy Związek Banków Polskich. Funkcje pełnione przez każdą z tych instytucji są różne, lecz podobnie ważne i kluczowe dla bezpiecznego funkcjonowania sektora bankowego w Polsce.

System bankowy w Polsce - podstawa prawna

Podstawowym aktem prawnym, który reguluje kwestię funkcjonowania polskiego systemu bankowego, jest oczywiście Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 roku, powszechnie znana jako Prawo bankowe. Dokument ten wszedł w życie z początkiem 1998 roku, choć warto zaznaczyć, iż od tamtego czasu był wielokrotnie nowelizowany (dlatego akt posiada obecnie tekst ujednolicony). Treść ustawy znaleźć można w Dzienniku Ustaw nr 140 na rok 1997, pod pozycją 939.

W dokumencie czytamy:

Ustawa określa zasady prowadzenia działalności bankowej, tworzenia i organizacji banków, oddziałów i przedstawicielstw banków zagranicznych, a także oddziałów instytucji kredytowych oraz zasady sprawowania nadzoru bankowego, postępowania naprawczego, likwidacji i upadłości banków.

Art. 1. Prawa bankowego

Inne ważne dokumenty stanowiące podstawę prawną działania krajowego systemu bankowego to między innymi:

  • Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 roku o Narodowym Banku Polskim (Dz.U. 1997 nr 140 poz. 938 z późn. zm.);
  • Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 roku o listach zastawnych i bankach hipotecznych (Dz.U. 1997 nr 140 poz. 940 z późn. zm.);
  • Ustawa z dnia 21 lipca 2006 roku o nadzorze nad rynkiem finansowym (Dz.U. 2006 nr 157 poz. 1119 z późn. zm.);
  • Ustawa z dnia 10 czerwca 2016 roku o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym, systemie gwarantowania depozytów oraz przymusowej restrukturyzacji (Dz.U. 2016 poz. 996 z późn. zm.);
  • Ustawa z dnia 7 grudnia 2000 roku o funkcjonowaniu banków spółdzielczych, ich zrzeszaniu się i bankach zrzeszających (Dz.U. 2000 nr 119 poz. 1252 z późn. zm.).

System bankowy w Polsce - najważniejsze informacje

  1. Mianem systemu bankowego określa się złożoną siatkę instytucji bankowych wraz z szeregiem zasad i norm, jakie określają wzajemne powiązania organów systemu i ich stosunki z otoczeniem.
  2. Cały system bankowy wchodzi w skład szerszego systemu finansowego. Ten z kolei jest częścią nadrzędnego względem siebie systemu ekonomicznego.
  3. Klasycznym modelem systemu bankowego dla gospodarek rynkowych jest tak zwany dwuszczeblowy system instytucji bankowych. Nadrzędnym organem takiego systemu jest bank centralny. Drugi (niższy) szczebel struktury składa się z banków komercyjnych.
  4. Polski system bankowy składa się z trzech najważniejszych filarów. Mowa o instytucjach stabilizujących, tworzących rynek oraz o organach pomocniczych.
  5. Instytucje stabilizujące system bankowy są odpowiedzialne za nadzorowanie prawidłowego funkcjonowania całego systemu. Najważniejszym ich organem jest oczywiście polski bank centralny, a więc Narodowy Bank Polski.
  6. Oprócz banku centralnego za instytucje stabilizujące system bankowy w Polsce uznaje się także Komisję Nadzoru Finansowego oraz Bankowy Fundusz Gwarancyjny.
  7. Za właściwy filar systemu bankowego uważa się instytucje tworzące rynek, a więc tak zwany sektor bankowy. Mowa tu oczywiście o bankach operacyjnych, a więc tych, które swą ofertę kierują bezpośrednio do konsumentów.
  8. Trzeci filar polskiego systemu bankowego tworzą instytucje, które wprawdzie nie prowadzą działalności depozytowo-kredytowej, lecz których działalność bezpośrednio wpływa na jakość funkcjonowania całego rynku bankowego. Są to tak zwane instytucje pomocnicze.
  9. Filar pomocniczy polskiego systemu bankowego tworzą między innymi: Krajowa Izba Rozliczeniowa, Biuro Informacji Kredytowej, Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych i Związek Banków Polskich, a także emitenci kart oraz instytucje ubezpieczające.
  10. Podstawowym aktem prawnym, który reguluje kwestię funkcjonowania polskiego systemu bankowego, jest oczywiście Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 roku, powszechnie znana jako Prawo bankowe.

Źródła:
https://www.nbportal.pl/wiedza/prezentacje/system-bankowy/system-bankowy

https://www.gov.pl/web/finanse/podstawa-prawna-funkcjonowania-bankow-w-polsce

author
Halszka Gronek
Ekspertka finansowa na zadluzenia.com, ukończyła dziennikarstwo i socjologię na Uniwersytecie Gdańskim. Autorka kompendiów wiedzy na temat społecznych aspektów świata finansów i ekonomii.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany.

Podobne artykuły

Jak sprawdzić, ile rat zostało do spłaty kredytu?

Harmonogram spłat rat kredytu to bardzo ważny plan, według którego w każdym miesiącu należy regulować zobowiązanie. Określa on dokładne terminy, które obligują kredytobiorcę do wykonywania przelewów, a tym samym do spłaty zaciągniętej kwoty. Mimo dokładnych wyliczeń, w życiu zdarzają się sytuacje, które mogą zmienić nakreślony wcześniej plan. Z tego powodu warto dowiedzieć się jak możemy sprawdzić aktualny stan zadłużenia, a tym samym nie narazić się na opóźnienie w płatnościach.

author
Julia Wierciło
13 listopada 2023
Ekspertka finansowa, związana z zadluzenia.com od 2022 roku. Absolwentka Akademii Sztuk Pięknych w Gdańsku. Znana z niekonwencjonalnego podejścia do świata finansów. W artykułach przyjmuje perspektywę bycia blisko ludzi.

PKO BP chce przejmować zagraniczne banki?

Takie są właśnie plany Zbigniewa Jagiełło, prezesa największego polskiego banku. Jak wskazał w rozmowie z “Pulsem Biznesu”, to właśnie rozszerzenie działań banku na kraje zagraniczne, np.: Czechy, Niemcy i Słowacja. Czy rzeczywiście jest szansa na to, że dojdzie do przejęcia dużych banków w innych krajach?

author
Dominika Byczek
28 marca 2019
Ekspertka finansowa, redaktorka, magister Uniwersytetu Gdańskiego. Z zadluzenia.com związana od 2014 roku, redaktor naczelna portalu do 2020 roku. Specjalizuje się w tworzeniu poradników finansowych.

Szybkie pożyczki Cieszyn

Szukasz najtańszej pożyczki w Cieszynie? Sprawdź ranking z najlepszymi ofertami przez Internet. Maksymalnie możemy otrzymać nawet 200 000 zł ze spłatą do 10 lat. Pieniądze dostępne są od ręki.

author
Patryk Byczek
10 stycznia 2021
Ekspert finansowy, z zadluzenia.com związany od 2015 roku. Absolwent Uniwersytetu Gdańskiego. Redaktor naczelny portalu, specjalizuje się w analizie produktów finansowych, promocji bankowych i recenzowaniu kredytów.

Bank Pekao w Makowie Mazowieckim

Bank Pekao jest jednym z największych banków detalicznych w Polsce. Jedna z placówek banku mieści się w Makowie Mazowieckim – sprawdzamy godziny otwarcia, dane kontaktowe oraz ofertę oddziału.

author
Patryk Byczek
05 sierpnia 2019
Ekspert finansowy, z zadluzenia.com związany od 2015 roku. Absolwent Uniwersytetu Gdańskiego. Redaktor naczelny portalu, specjalizuje się w analizie produktów finansowych, promocji bankowych i recenzowaniu kredytów.

Super Credit – opinie

SuperCredit mocno zmienia swoją ofertę. Maksymalna kwota pożyczki to teraz 5000 zł, pieniądze oddamy w 12 ratach.

author
Patryk Byczek
08 marca 2016
Ekspert finansowy, z zadluzenia.com związany od 2015 roku. Absolwent Uniwersytetu Gdańskiego. Redaktor naczelny portalu, specjalizuje się w analizie produktów finansowych, promocji bankowych i recenzowaniu kredytów.

Skąd rząd weźmie pieniądze na Piątkę Kaczyńskiego?

Na Nową Piątkę PiS składa się między innymi trzynasta emerytura, obniżenie PIT-u dla młodych do 0% oraz plan przywrócenia połączeń pomiędzy powiatami i gminami. Koszt tych innowacji trzeba liczyć w miliardach. Skąd rząd weźmie na to pieniądze?

author
Dominika Byczek
11 marca 2019
Ekspertka finansowa, redaktorka, magister Uniwersytetu Gdańskiego. Z zadluzenia.com związana od 2014 roku, redaktor naczelna portalu do 2020 roku. Specjalizuje się w tworzeniu poradników finansowych.
Porównaj