Badania lekarskie pracowników – poradnik

Prawdą jest, iż pracodawca powinien dbać o bezpieczeństwo osób zatrudnionych w swym zakładzie pracy. Niemożliwe byłoby jednak wypełnienie tegoż obowiązku, gdyby nie odpowiednie badania lekarskie stwierdzające zdolność psychofizyczną pracownika do wykonywania wskazanej pracy w określonych warunkach, czasie i miejscu. 

Zgodnie obowiązującą podstawą prawną pracodawca powinien czuwać zarówno nad bezpieczeństwem zatrudnianych osób, jak i nad ogólnymi warunkami panującymi w zakładzie pracy. Z tego właśnie względu przedsiębiorca nie może dopuścić do pracy pracownika nieposiadającego aktualnego orzeczenia lekarskiego, w którym stwierdzony zostanie brak przeciwwskazań do pracy na danym stanowisku i w określonych warunkach. 

Co niezwykle ważne, pracodawca powinien także systematycznie ponawiać żądanie o przedłożenie aktualnego orzeczenia lekarskiego. Oznacza to, że na badania lekarskie pracowników udają się nie tylko osoby dopiero rozpoczynające ścieżkę kariery zawodowej w danej firmie, lecz także pracownicy już podlegający stosunkowi pracy. 

Warto podkreślić, iż celem potwierdzenia wiarygodności orzeczenia badania lekarskie powinny być przeprowadzane przez lekarzy posiadających odpowiednie kwalifikacje. Te określone zostały we właściwym rozporządzeniu ministra zdrowia (Dz.U. 1996 nr 69 poz. 332 z późn. zm.). Mowa między innymi o lekarzach, którzy posiadają specjalizację w dziedzinach: medycyny pracy, medycyny przemysłowej, medycyny morskiej i tropikalnej, medycyny kolejowej lub higieny pracy.

Jak wynika z treści Ustawy z dnia 27 czerwca 1997 roku o służbie medycyny pracy, pracodawca zobowiązany jest zawrzeć pisemną umowę z podstawową jednostką służby medycyny pracy z na sprawowanie profilaktycznej opieki zdrowotnej nad zatrudnionymi. Jednostkami tymi są między innymi wojewódzkie ośrodki medycyny pracy oraz podmioty wykonujące działalność leczniczą w celu sprawowania profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracującymi.

Obowiązek posiadania aktualnych badań

Obowiązek przeprowadzania badań lekarskich dotyczy wszystkich pracowników bez wyjątku. Nie ma znaczenia zajmowane przezeń stanowisko czy rodzaj wykonywanej pracy. Taka restrykcja wynika z czystej profilaktyki bezpieczeństwa w zakładzie pracy. Niestety pracownicy nie zawsze są świadomi tego, ile szkód może spowodować niedopilnowanie obowiązków pracowniczych z powodu niewystarczająco dobrej kondycji zdrowotnej. 

Pracodawca ma obowiązek wymagać wstępnym nie podlegają jednak osoby przyjmowane ponownie do pracy u danego pracodawcy na to samo stanowisko lub na stanowisko o takich samych warunkach pracy, na podstawie kolejnej umowy o pracę zawartej w ciągu 30 dni po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniej umowy o pracę z tym pracodawcą.

Warto także dodać, iż przedsiębiorca zatrudniający pracowników w warunkach narażenia na działanie substancji i czynników rakotwórczych lub pyłów zwłókniających ma obowiązek zapewnienia tymże pracownikom okresowych badań lekarskich już po zaprzestaniu pracy w kontakcie z tymi substancjami, a nawet po rozwiązaniu stosunku pracy, jeżeli zainteresowany zgłosi wniosek o takie badania.

Sprawdź szczegóły dotyczące renty z tytułu niezdolności do pracy.

Koszty badań lekarskich pracowników

Aktem prawnym, który reguluje kwestię obowiązków pracodawców względem zatrudnionych, jest oczywiście Kodeks pracy. W ustawie tej jest wyraźnie zaznaczone, iż koszty profilaktycznych badań lekarskich pracowników pokrywa przedsiębiorca. Czytamy:

Warto w tym miejscu dopowiedzieć, iż poza kosztami przeprowadzenia profilaktycznych badań lekarskich pracowników do ogółu kosztów związanych z profilaktyką zdrowotną pracowników zalicza się także:

1. wynagrodzenie za czas niewykonywania pracy przez pracownika w związku z odbyciem badań profilaktycznych,
2. zwrot kosztów przejazdu w związku z przeprowadzanymi badaniami okresowymi i kontrolnymi,(według zasad obowiązujących przy podróżach służbowych),
3. koszty badań profilaktycznych poszerzonych decyzją lekarza,
4. opłaty związane z przeprowadzeniem ponownego badania na skutek odwołania się pracownika lub pracodawcy od treści pierwotnie wydanego orzeczenia lekarskiego,
5. koszty badań lekarskich okresowych osób, z którymi rozwiązano stosunek pracy, jeżeli za interesowana osoba zgłosi wniosek o objęcie jej takimi badaniami w związku z zatrudnianiem jej przez pracodawcę w warunkach narażenia na działanie substancji i czynników rakotwórczych lub pyłów zwłókniających.

Rodzaje badań lekarskich pracowników

Istnieją trzy rodzaje badan lekarskich: wykonywane przed przystąpieniem do pracy, w trakcie trwania stosunku pracy oraz po jego zaprzestaniu (dotyczy określonych przypadków). 

Badania lekarskie przed przystąpieniem do pracy

Badaniom lekarskim przed przystąpieniem do pracy, czyli tak zwanym badaniom wstępnym, podlegają przede wszystkim osoby osoby przyjmowane do pracy na podstawie stosunku pracy. Poza tym obowiązek ten dotyczy także pracowników młodocianych przenoszonych na stanowiska pracy i inni pracowników przenoszonych na stanowiska, na których występują czynniki szkodliwe dla zdrowia lub warunki uciążliwe.

Warto dodać, iż badania wstępne nie są wymagane od:

1. osób przyjmowanych powtórnie do pracy u tego samego pracodawcy na stanowisko o takich samych warunkach pracy – jeśli kolejna umowa o pracę została zawarta w ciągu 30 dni od rozwiązania lub wygaśnięcia poprzedniej;
2. osób przyjmowanych do pracy u innego pracodawcy – jeśli nowy pracodawca stwierdzi (w oparciu o przedłożone mu poprzednie skierowanie na badania i wydane na skutek tegoż skierowania aktualne orzeczenie lekarskie), że warunki pracy u poprzedniego pracodawcy były zgodne z nowymi warunkami; co istotne, przerwa między zatrudnieniem u poprzedniego i nowego pracodawcy nie mogła przekroczyć 30 dni, a pracownik w nowym zakładzie pracy nie może wykonywać prac szczególnie niebezpiecznych.

Badania lekarskie w trakcie trwania stosunku pracy

Na badania lekarskie do pracy w trakcie trwania stosunku pracy składają się badania kontrolne oraz badania okresowe.

Badania kontrolne

W przypadku niezdolności do pracy spowodowanej chorobą, która trwała dłużej niż 30 dni, pracownik powinien przejść kontrolne badania lekarskie celem ustalenia jego zdolności do wykonywania pracy na dotychczasowym stanowisku.

Badania okresowe 

Pracownicy zatrudnieni na podstawie umowy o pracę podlegają okresowym badaniom lekarskim. O tym, jak często odbywają się tego typu badania (raz na 6 miesięcy, a może raz na rok lub kwartał), każdorazowo i indywidualnie ustala lekarz orzekający – w zależności od stanu stanu zdrowia pracownika oraz warunków charakterystycznych dla zajmowanego stanowiska pracy.

Badania lekarskie po rozwiązaniu stosunku pracy

Przedsiębiorca zatrudniający pracowników w warunkach narażenia na działanie substancji i czynników rakotwórczych lub pyłów zwłókniających ma obowiązek zapewnienia tymże pracownikom okresowych badań lekarskich po rozwiązaniu stosunku pracy, jeżeli zainteresowany zgłosi wniosek o takie badania.