Kontrola trzeźwości pracowników – potrzebne objaśnienie prawa

Halszka Gronek

09 sierpnia 2019

Rzecznik Małych i Średnich Przedsiębiorców wystąpił do resortu pracy z prośbą o wydanie objaśnienia prawnego w sprawie kontroli trzeźwości pracowników. Federacja Przedsiębiorców Polskich popiera inicjatywę i apeluje o zwiększenie uprawnień pracodawców do samodzielnego weryfikowania trzeźwości swych podwładnych.

Jak dowiadujemy się z informacji opublikowanych w internetowym Biurze Rzecznika Małych i Średnich Przedsiębiorców, do Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej trafił wniosek o wydanie objaśnienia prawnego. Sprawa dotyczy uprawnień pracodawcy do samodzielnej kontroli stanu trzeźwości pracownika. Zdaniem Rzecznika obecny kształt podstawy prawnej nie jest jednoznaczny. To z kolei może prowadzić do sytuacji, w których pracodawca powstrzyma się przed samodzielną kontrolą trzeźwości podwładnego z obawy przed naruszeniem jego praw.

Jednym z dwóch aktów prawnych, których treść budzi wątpliwość Rzecznika Małych i Średnich Przedsiębiorców, jest Ustawa z dnia 26 października 1982 roku o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi. W dokumencie tym czytamy:

PODSTAWA PRAWNA

Kierownik zakładu pracy lub osoba przez niego upoważniona mają obowiązek niedopuszczenia do pracy pracownika, jeżeli zachodzi uzasadnione podejrzenie, że stawił się on do pracy w stanie po użyciu alkoholu albo spożywał alkohol w czasie pracy (art. 17. ust. 1.).

Ustawa wskazuje, iż badanie stanu trzeźwości pracownika powinno być przeprowadzane przez uprawniony organ powołany do ochrony porządku publicznego. Zabieg pobrania krwi ma natomiast przeprowadzić osoba posiadająca odpowiednie kwalifikacje zawodowe. Nie jest jednak wyjaśnione, czy pracodawca ma prawo samodzielnie (bez udziału właściwego organu) sprawdzić trzeźwość pracownika przykładowo z użyciem alkomatu. Prawne objaśnienie tej kwestii przez resort pracy raz na zawsze rozwieje wątpliwości i pozwoli zdrożyć jednolite wytyczne.

Jedno prawo, wiele niejasności

Inicjatywa złożenia wniosku o oficjalne objaśnienie przepisów przez resort pracy wywołana została jednym z komunikatów Urzędu Ochrony Danych Osobowych. Mowa dokładnie o publikacji z dnia 27 czerwca 2019 roku, w której UODO stwierdził, iż nie ma podstawy prawnej nadającej pracodawcom uprawnienia do przeprowadzania samodzielnej kontroli pracowników alkomatem. W rzeczy samej, przywołana wyżej ustawa z dnia 26 października 1982 roku nie wyjaśnia jednoznacznie owej kwestii. Dlatego Rzecznik MŚP wystąpił o objaśnienie prawne.

We wniosku skierowanym do Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej poruszona została także kwestia niejednoznacznego artykułu 221b. Kodeksu pracy. Zdaniem Rzecznika Małych i Średnich Przedsiębiorstw kodeks nie wyjaśnia, czy dane dotyczące stanu trzeźwości pracownika są danymi osobowymi o stanie zdrowia, a zatem, czy ich przekazanie możliwe jest wyłącznie z inicjatywy pracownika. Owa kwestia także została poruszona w komunikacie UODO, wzmacniając poczucie konieczności złożenia wniosku o objaśnienie przepisów.

Wystąpiliśmy o wydanie objaśnienia prawnego w związku z zaniepokojeniem, jakie wywołał komunikat UODO wśród przedsiębiorców i brakiem pewności co do interpretacji i stosowania prawa.

– tłumaczy Adam Abramowicz piastujący stanowisko Rzecznika Małych i Średnich Przedsiębiorców.

Eksperci za poszerzeniem uprawnień pracodawców

Jak czytamy w oficjalnym komunikacie Biura Rzecznika Małych i Średnich Przedsiębiorstw, przetwarzanie danych dotyczących stanu trzeźwości pracownika powinno być możliwe w celu dochowania obowiązków ciążących na pracodawcy. Mowa między innymi o powinności zapewnienia bezpieczeństwa zatrudnionym. Podobne stanowisko zajmowały zresztą do tej pory organy sądownicze, które w swych licznych orzeczeniach przedkładały bezpieczeństwo zatrudnionych nad ochronę danych dotyczących trzeźwości pracownika.

Opinię Rzecznika Małych i Średnich Przedsiębiorstw popiera także Federacja Przedsiębiorców Polskich. Zdaniem ekspertów FPP to właśnie pracodawca odpowiada przed kontrahentem za prawidłowe wykonanie zleconych prac, dlatego kontrola trzeźwości pracowników wykonujących prace powinna należeć do uprawnień pracodawcy. Ponadto w branżach o podwyższonym stopniu bezpieczeństwa, takich jak ochrona czy transport, badanie trzeźwości zdaje się być elementem niezbędnym z punktu widzenia odpowiedzialności na gruncie prawa cywilnego i karnego.

Nietrzeźwość pracownika przy wykonywaniu obowiązków może mieć negatywne konsekwencje, a nawet tragiczne skutki – kiedy dojdzie do wypadku. Kontrola powinna być możliwa w uzasadnionych przypadkach, kiedy okoliczności na to wskazują. Najwyższym, zgodnym z prawem celem, jest wtedy zapewnienie bezpieczeństwa w miejscu pracy. Badanie trzeźwości przez pracodawcę uznać należy za działanie prewencyjne.

– wskazuje Grażyna Spytek-Bandurska, ekspertka Federacji Przedsiębiorców Polskich i Centrum Analiz Legislacyjnych i Polityki Ekonomicznej (CALPE).

Źródła:
https://rzecznikmsp.gov.pl/rzecznik-malych-i-srednich-przedsiebiorcow-wystapil-o-objasnienie-prawne-w-sprawie-uprawnienia-do-kontroli-trzezwosci-pracownikow/
http://federacjaprzedsiebiorcow.pl/?lang=pl&page=komunikaty_fpp&year=2019&month=8&id=182