Świadczenie postojowe – kto może otrzymać?

Z powodu epidemii koronawirusa wiele polskich branż zmuszonych zostało do zatrzymania działalności, tym samym narażając zakłady pracy na przestój. Z powodu braku nowych zleceń i zadań pracowniczych zatrudnieni zostali odesłani do domów. Rząd obiecał, że będą oni mogli liczyć na wypłacę specjalnych zapomóg – tak zwanych świadczeń postojowych. Dla kogo przewidziane jest wsparcie? Ile wynosi wypłata?

Świadczenie postojowe – co to jest?

Świadczenie postojowe to specjalna forma pieniężnego wsparcia wypłacanego z powodu przestoju w działalności zakładu pracy, a w konsekwencji – z powodu redukcji zatrudnienia. Co ważne, przestój może zostać wywołany zarówno z winy pracodawcy, jak i pracownika, niemniej najczęściej wynika on z pobudek niezależnych od którejkolwiek ze stron. Do tego typu przyczyn zalicza się między innymi: 

1. kryzys w branży,
2. zakłócenia techniczne (przykładowo awaria maszyn produkcyjnych),
3. zmiany klimatyczne (na przykład brak plonów),
4. zdarzenia losowe (pożary, powodzie, zerwania prądu z powodu wichury itp.).

Zgodnie z treścią Kodeksu pracy świadczenie przestojowe przysługuje pracownikowi za czas niewykonywania pracy z powodu przestoju w zakładzie, ale tylko pod warunkiem, że był on gotów do jej wykonywania, a doznał przeszkód z przyczyn od niego niezależnych. Jeśli niemożliwość wykonywania pracy wynikała z winy pracownika, świadczenie nie będzie przysługiwać. Tak stanowią przepisy polskiego prawa.

Świadczenie postojowe a umowa o pracę

Osoby zatrudnione na podstawie umowy o pracę są najlepiej chronione przed skutkami nastania nieoczekiwanego przestoju w zakładzie pracy (a co się z tym wiąże – z czasowym brakiem obowiązków czy też poleceń pracowniczych). Nad pracownikami czuwa bowiem Kodeks pracy, a w razie niewywiązania się przez pracodawcę z zapisów tejże ustawy pracownicy mogą zgłosić się po pomoc albo do państwowej inspekcji pracy, albo do sądów pracy. 

Kodeks pracy stanowi także, iż wynagrodzenie przestojowe nie może być przyznane, jeśli przestój w pracy wynikał z winy pracownika. Ponadto w przypadku przestoju spowodowanego warunkami atmosferycznymi pracownikowi przysługiwać będzie tylko wtedy, gdy jego praca uzależniona była od tychże warunków (a dokładniej jeśli przepisy prawa pracy tak stanowiły). Co więcej, jeśli pracodawca nie chce wypłacać świadczenia postojowego z powodu niezawinionej przez pracownika przerwy w działalności zakładu pracy, może on powierzyć mu inną odpowiednią pracę.

Świadczenie postojowe a umowa cywilnoprawna

Umowy cywilnoprawne, z których najpopularniejsze to umowy zlecenia oraz umowy o dzieło, nie bez powodu nazywane są „śmieciówkami”. Osoby zatrudnione takich formach nie mogą liczyć na znakomitą większość pracowniczych przywilejów (w tym nie mogą nawet  cieszyć się tytułem pracownika sensu stricto; zamiast tego przysługuje im termin odpowiednio zleceniobiorcy bądź wykonawcy dzieła).

Zapisy Kodeksu pracy, w tym te dotyczące świadczenia postojowego, do tej pory nie dotyczyły osób zatrudnionych na podstawie umów cywilnoprawnych. Z powodu epidemii koronawirusa i przymusowych zamknięć niektórych branż (stacjonarna gastronomia, handel z wyjątkiem branż niezbędnych do przetrwania itp.) wielu zleceniobiorców i wykonawców dzieła zostało przymusowo oddelegowanych do domu. Sytuacja ta dotknęła przede wszystkim studentów, czyli najliczniejszą grupę zleceniobiorców pracującą zwykle albo w gastronomii, albo w galeriach handlowych. 

Koronawirus – zmiany w przepisach

Wychodząc na przeciw oczekiwaniom społeczeństwa, polski rząd zaproponował w jednej z ustaw wchodzących w skład pakietu tak zwanej tarczy antykryzysowej dodanie zapisu o wprowadzeniu świadczeń postojowych dla wykonawców umów cywilnoprawnych. Po zatwierdzeniu propozycji przez sejm Prezydent RP Andrzej Duda podpisał tarczę antykryzysową, wprowadzając tym samym świadczenia postojowe dla wykonawców umów cywilnoprawnych.

Wysokość świadczenia wynosi 2080 złotych (80% minimalnego wynagrodzenia za pracę w roku 2020) lub równowartość miesięcznych dochodów w przypadku pracowników zarabiających na umowach „śmieciówkach” nie więcej niż 1300 złotych miesięcznie.

Warunki wypłaty świadczenia

Co niezwykle ważne, by uzyskać postojowe przychód w miesiącu poprzedzającym miesiąc złożenia wniosku nie mógł przekroczyć równowartości 300% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału ogłoszonego przez Prezesa GUS na podstawie przepisów o emeryturach i rentach z FUS obowiązującego na dzień złożenia wniosku (około 16 tysięcy złotych). Co więcej, sama umowa cywilnoprawna powinna trwać najpóźniej od 31 stycznia br.

Ponadto wnioskodawca nie powinien posiadać innego tytułu do ubezpieczeń społecznych, ani wykonywać umowy cywilnoprawnej w całości lub w części z powodu przestoju w prowadzeniu działalności (w czasie pobierania świadczenia nie wolno pracować). Wsparcie przewidziane jest jedynie dla osób mieszkających na terytorium Polski i będących obywatelami RP (lub posiadających prawo czasowego/stałego pobytu na terytorium RP).

Świadczenie postojowe a samozatrudnienie

Podobnie jak w przypadku osób zarabiających na podstawie umów cywilnoprawnych, samozatrudnieni nie mogą liczyć na przyznanie większość praw przysługujących na mocy Kodeksu pracy (wszak nie są oni pracownikami sensu stricto). Zasada przez wiele lat dotyczyła także kwestii wypłaty świadczenia postojowego, jednak z powodu epidemii koronawirusa i trudnej sytuacji, w jakiej znaleźli się pracujący w wielu branżach Polacy, rząd zaproponował wprowadzenie postojowego nielicznej grupie przedsiębiorców. 

Z propozycji, które przyjął Sejm RP i które następnie podpisał Prezydent Andrzej Duda, wynika  iż samozatrudnieni będą mogli otrzymać świadczenie postojowe w wysokości takiej samej, co w przypadku zleceniobiorców (2080 złotych). Wyjątek stanowią przedsiębiorcy rozliczający się na podstawie karty podatkowej, którzy korzystali ze zwolnienia sprzedaży od podatku od towarów (VAT). Według propozycji rządu będzie im przysługiwało świadczenie postojowe w wysokości jedynie 50 procent najniższego wynagrodzenia (a więc w kwocie 1 300 zł).

Warunki wypłaty świadczenia dla przedsiębiorców 

Wypłata świadczenia postojowego na rzecz samozatrudnionych będzie możliwa pod warunkiem, że ich przychód w miesiącu poprzedzającym miesiąc złożenia wniosku o wsparcie finansowe spadł o co najmniej 15% w stosunku do wyników z miesiąca poprzedniego i jednocześnie nie był wyższy od równowartości 300% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału ogłoszonego przez Prezesa GUS na podstawie przepisów o emeryturach i rentach z FUS obowiązującego na dzień złożenia wniosku (około 16 tysięcy złotych).

Kolejnym warunkiem jest rozpoczęcie działalności przed 1 lutego 2020 roku. Oznacza to, że jeśli samozatrudniony otworzył firmę 1 lutego bieżącego roku (na długo przed pierwszym przypadkiem osoby zarażonej koronawirusem w Polsce), nie będzie on mógł liczyć na wypłatę postojowego. Warto także dodać, iż wsparcie przewidziane jest jedynie dla osób mieszkających na terytorium Polski i będących obywatelami RP (lub posiadających prawo czasowego/stałego pobytu na terytorium RP), które nie mają innego tytułu do ubezpieczenia społecznego.

Także dla zawieszonych działalności

Przestojowe ma należeć się także tym samozatrudnionym, którzy zmuszeni zostali do zawieszenia działalności (o ile zawieszenie zostało zgłoszone po dniu 31 stycznia 2020 roku). W ich przypadku warunek osiągnięcia dochodów nie większych niż 300% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału został podtrzymany, jednak zrezygnowano z zapisu o spadku dochodów na poziomie 15% (samo zawieszenie działalności jest jasnym dowodem na złą sytuację finansową firmy). 

Ile wynosi świadczenie postojowe?

Stawka świadczenia postojowego zależy przede wszystkim od formy zatrudnienia osoby zainteresowanej uzyskaniem wsparcia finansowego z tytułu przestoju w pracy. 

Stawka dla osób na umowie o pracę

Kwestię wynagrodzenia postojowego za czas niewykonywania pracy z powodu przestoju w zakładzie od lat reguluje Kodeks pracy. W dokumencie tym czytamy, co następuje: 

Z wyżej przytoczonej podstawy prawnej wynika, iż świadczenie przestojowe wynosi równowartość wynagrodzenia z osobistego zaszeregowania wyrażoną w stawce godzinowej. Jak wynika z treści ministerialnego rozporządzenia z dnia 29 maja 1996 roku, do wyliczenia tegoż wynagrodzenia stosuje się zasady obowiązujące przy ustalaniu wynagrodzenia za urlop. 

Z kolej orzecznictwo Sądu Najwyższego doprecyzowuje, iż w wynagrodzeniu wynikającym z osobistego zaszeregowania pracownika należy uwzględnić zarówno wynagrodzenia zasadnicze, jak i dodatek funkcyjny. Do wynagrodzenia z osobistego zaszeregowania nie wlicza się natomiast dodatku specjalnego za trudną pracę oraz dodatku za wysługę lat. 

Jeśli stawka wynagrodzenia z osobistego zaszeregowania nie została ustalona, pracodawca ma możliwość wypłacenia świadczenia przestojowego w wysokości odpowiadającej 60% wynagrodzenia tegoż pracownika. Co ważne, świadczenie, jakie wpłynie na konto zatrudnionego, nie powinno być niższe niż minimalne wynagrodzenie za pracę (2600 złotych). 

Stawka dla osób na umowie cywilnoprawnej

Według najnowszych zmian prawnych wprowadzonych w życie w związku z epidemią koronawirusa w Polsce osoby zarabiające na podstawie umów cywilnoprawnych będą mogły liczyć na wypłatę świadczenia postojowego. O wysokości tegoż wsparcia informowała Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, Marlena Maląg:

Warto w tym miejscu doprecyzować, iż 80% minimalnego wynagrodzenia w kraju na rok 2020, a więc podstawowa wysokość świadczenia postojowego dla osób zatrudnionych na „śmieciówkach”, to równowartość 2080 złotych. Z kolei 50% tegoż wynagrodzenia, czyli próg wysokości przychodu, poniżej którego świadczenie zostanie wypłacone w wysokości ostatniej wypłaty, to 1300 złotych. 

Stawka dla samozatrudnionych

Stawka dla samozatrudnionych, którzy spełnią warunki wypłaty świadczenia postojowego wskazane w odpowiedniej ustawie tarczy antykryzysowej, będą mogli liczyć na wypłatę wsparcia w wysokości takiej samej, co stawka podstawowa świadczenia dla zleceniobiorców, a więc w kwocie 2080 złotych na rękę (równowartość 80% minimalnego wynagrodzenia w kraju).

Wyjątek stanowią przedsiębiorcy rozliczający się na podstawie karty podatkowej, którzy korzystali ze zwolnienia sprzedaży od podatku od towarów (VAT). Według propozycji rządu będzie im przysługiwało świadczenie postojowe w wysokości jedynie 50 procent najniższego wynagrodzenia (a więc w kwocie 1 300 zł).

Jak dostać świadczenie postojowe?

Aby móc liczyć na dostanie świadczenia postojowego, należy spełnić określone warunki narzucone przez ustawodawcę. W przypadku osób zatrudnionych na podstawie umowy o pracę mowa między innymi o fakcie powstania przestoju w firmie z powodów niezwiązanych z pracownikiem (a jeśli powodem tym są niekorzystne warunki atmosferyczne, fakt uzależnienia pracy zakładu od pogody musi być oczywisty i potwierdzony odpowiednimi zapisami). Więcej o warunkach wypłaty zapomogi piszemy w sekcji pt. Świadczenie postojowe a umowa o pracę.

W przypadku osób zarabiających na podstawie umowy cywilnoprawnej oraz samozatrudnionych warunkiem wypłaty świadczenia jest osiągnięcie dochodu nie większego niż 15 681 złotych w miesiącu poprzedzającym złożenie wniosku o świadczenie. Dodatkowo, w przypadku samozatrudnionych dochodzi warunek potwierdzenia spadku przychodów w porównaniu ze  wcześniejszym miesiącem rzędu co najmniej 15% oraz warunek zarejestrowania firmy przed dniem lutego 2020 roku. Więcej o warunkach wypłaty zapomogi piszemy w sekcji pt. Świadczenie postojowe a umowa cywilnoprawna lub Świadczenie postojowe a samozatrudnienie.

Wnioski o świadczenie postojowe powinny być złożone do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych najpóźniej w terminie 3 miesięcy od miesiąca, w którym został zniesiony ogłoszony stan epidemii (a więc do końca czerwca 2020 roku). Ministerstwo zapewnia, że formularze będą maksymalnie uproszone i liczące maksymalnie jedną stronę A4. Osoby zainteresowane powinny być świadome, iż we wnioskach trzeba będzie wpisać między innymi wysokość osiąganych przychodów (także w miesiącu poprzedzającym miesiąc złożenia wniosku). ZUS ma za zadanie zweryfikować podane informacje z danymi Krajowej Administracji Skarbowej.

Wniosek do ZUS – krok po kroku

Postojowe dla osób samozatrudnionych oraz tych wykonujących pracę na podstawie umów cywilnoprawnych jest w Polsce nowością. Nic więc dziwnego, że wielu Polaków nie wie, jak zgłosić się po wsparcie do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Sytuacja jest bezprecedensowa, dlatego wychodząc na przeciw oczekiwaniom naszych czytelników, stworzyliśmy poradnik, w którym wyjaśniamy, jak krok po kroku złożyć wniosek o wypłatę postojowego.

Wniosek do ZUS dla osób zatrudnionych na podstawie umów cywilnoprawnych

Wniosek o wypłatę postojowego dla wykonawcy dzieła lub zleceniobiorcy składa w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych pracodawca, a więc odpowiednio: zamawiający dzieło lub zleceniodawca.

Formularz można pobrać na stronie internetowej ZUS-u (Wniosek RSP-C). Co niezwykle ważne, jeżeli dany pracownik (zleceniobiorca/wykonawca dzieła) zawarł więcej niż jedną umowę cywilnoprawną, a więc jeśli pracuje w kilku różnych firmach jednocześnie, każdy z jego zleceniodawców lub zamawiających dzieło powinien złożyć wniosek o wypłatę świadczenia postojowego – odrębnie dla każdej umowy.

By móc złożyć wniosek o wypłatę świadczenia na rzecz swojego pracownika (wykonawcy dzieła/zleceniobiorcy), zleceniodawca lub zamawiający dzieło musi otrzymać oświadczenie pracownika oddelegowanego na postojowe, że nie podlega on ubezpieczeniom społecznym z innego tytułu. W dokumencie zawarta zostać powinna także informacja o kwocie przychodów z innych umów cywilnoprawnych.

Wniosek można złożyć na trzy sposoby:

1. elektronicznie – poprzez PUE ZUS;
2. listownie – pośrednictwem poczty;
3. osobiście – bezkontaktowo w placówce ZUS, wrzucając wniosek do skrzynki na dokumenty.

Wnioski o świadczenie postojowe mogą być złożone do ZUS najpóźniej w terminie 3 miesięcy od miesiąca, w którym został zniesiony ogłoszony stan epidemii (a więc do końca czerwca 2020 roku). Co ważne, do wniosku musi zostać dołączona kserokopia umowy cywilnoprawnej.

Jeśli ZUS pozytywnie rozpatrzy wniosek, pracownik (zleceniobiorca lub wykonawca dzieła) otrzyma świadczenie postojowe bezpośrednio na konto. Jeśli jednak wniosek zostanie odrzucony, decyzję odmowną w sprawie świadczenia postojowego zleceniodawca lub osoba zamawiająca dzieło otrzyma na PUE ZUS lub listownie. Od decyzji ZUS-u można się odwołać do sądu (według zasad Kodeksu Postępowania Cywilnego). Odwołanie składa się pisemnie w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych w terminie miesiąca od dnia otrzymania decyzji.

Wniosek do ZUS dla samozatrudnionych

Wnioski o wypłatę świadczenia postojowego z ZUS-u składa sam przedsiębiorca, o ile spełnia warunki przyznania wsparcia pieniężnego. Odpowiedni formularz wniosku (RSP-D) można pobrać na stronie internetowej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

We wniosku trzeba podać między innymi: przychód osiągnięty w dwóch ostatnich miesiącach poprzedzających miesiąc złożenia wniosku (w przypadku firm z zawieszoną działalności – przychód za jeden ostatni miesiąc).

Pozostałe przepisy (dotyczące kanałów składania wniosków, terminu, a także możliwości odwołania od decyzji ZUS-u) są takie same, co w przypadku pracowników zatrudnionych na podstawie umów cywilnoprawnych (sekcja powyżej).

Podsumowanie

Źródła:

https://www.tvp.info/47370871/tarcza-antykryzysowa-szczegoly-dla-samozatrudnionych-i-zleceniobiorcow
https://www.zus.pl/o-zus/aktualnosci/-/publisher/aktualnosc/1/tarcza-antykryzysowa-wsparcie-z-zus/3264398
https://www.gov.pl/web/koronawirus/pakiet-dot-tarczy-antykryzysowej–uchwalony-przez-sejm
https://www.zus.pl/baza-wiedzy/biezace-wyjasnienia-komorek-merytorycznych/firmy/-/publisher/details/1/swiadczenie-postojowe-dla-osob-wykonujacych-umowy-cywilnoprawne/2551448